نشریه کاشان شناسی

از عوامل مؤثر در شکوه و زیبایی معماری ایران، به‌ویژه در دوران اسلامی، به تزیین و آرایش بناها می‌توان اشاره کرد. در این میان، مسجدـ مدرسۀ آقابزرگ و مسجدـ مدرسۀ امام خمینی از شاهکارهای معماری دورۀ قاجار در شهر کاشان، از لحاظ تزیینات و به‌خصوص نقوش کاشی‌کاری حائز اهمیت هستند. بررسی و مطالعه در نقوش کاشی‌کاری این دو بنا می‌تواند باعث بازشناسی هویت فرهنگی این دو بنا شود. با توجه به خلأ نسبی علمی ـ تحقیقاتی در رابطه با معماری مدارس تاریخی کشورمان به‌خصوص در بحث تزیینات، پژوهش حاضر بر آن بوده است تا با استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی و انجام تحقیقات کتابخانه‌ای در عرصۀ آرایه‌های معماری این دو بنا و تحقیقات میدانی، به ارزیابی و تحلیل نقوش و نمادهای این دو بنای شاخص معماری دورۀ قاجار در کاشان بپردازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که بیشتر تزیینات به‌کاررفته درکاشی‌کاری مسجدـ مدرسۀ آقابزرگ و مسجدـ مدرسۀ امام خمینی تحت تأثیر هنرهای تزیینی غرب و فضای فرنگی‌مآبی به صورت طبیعت‌گرا، غیر انتزاعی و تقلیدی هستند. نقوشی همچون گل و گلدان، گل و مرغ و گل و برگ‌های طبیعی مانند گل زنبق و گل‌فرنگ و نقوش پرندگان دراین دو بنا به چشم می‌خورد که هریک جایگاهی را در تزیین به خود اختصاص داده و با رنگ‌بندی ویژۀ کاشی‌ها جلوۀ زیبایی را به محیط معنوی آن‌ها بخشیده‌اند.