نشریه کاشان شناسی

گلچقانه بنایی زیارتگاهی است که هنوز هم به‌واسطۀ انجام آیین‌های عزاداری مورد توجه است. بنای اصلی و مجموعۀ پیرامونش در کوچۀ گلچقانه منشعب از خیابان فاضل نراقی قرار گرفته است. این بنا در سال 1382 به شمارۀ 9032 در فهرست آثار ملی ثبت شده است. بنای اولیه شامل بقعه و شبستان مجاور بقعه و حسینیۀ مردانه است. مجموعه‌بخش‌های جدیدتری از جمله بخش‌های خدماتی متأخری دارد که سابقۀ ساخت آن‌ها به دهۀ 1370 خورشیدی بازمی‌گردد و هم‌اکنون نیز بخش‌های دیگری از جمله یک حسینیۀ جدید در حال ساخت است. تغییرات ایجادشده در بافت شهریِ این مرکز محله و همچنین مداخلات در بنا، شکل اولیه و اصیل آن را تغییر داده است. این در صورتی است که تاکنون نیز مطالعه‌ای در خصوص شکل‌گیری و سیرتحول بنا صورت نگرفته است. لذا بیم آن می‌رود که تغییرات ایجادشده درک ما را از بنا و جایگاه شهری آن فروبکاهد. این مقاله در پی مطالعۀ خصوصیات معماری و تاریخی بنا و از جمله شکل‌گیری و تغییر و تحولات آن است. روش تحقیق به‌کارگرفته‌شده توصیفی‌تاریخی است و جمع‌آوری اطلاعات از طرق مصاحبه، پیمایش میدانی و رجوع به اسناد و مدارک و متون تاریخی صورت می‌گیرد. براساس این مطالعه، بنای گلچقانه از نوع زیارتگاه‌های پیش از دوران قاجار است که کاربرد آرامگاهی نیز داشته و در پیوند با محیط شهری، به یک کانون برگزاری مراسم آیینی تبدیل شده است.