مقایسۀ منظومۀ مهر و وفا از شعوری کاشی با خسرو وشیرین نظامی

نویسنده

چکیده

شعوری کاشی از شاعران قرن یازدهم هجری است. طبق گفتۀ تذکره ها شعوری، دیوانی مشتمل بر شش هزار بیت داشته، اما بر طبق تنها نسخۀ موجود از اشعارش، آثار وی شامل چند قطعه و تعدادی رباعی و دو مثنوی به نام های مونس اخیارو مهر و وفاست. تذکره ها ابتدای کار وی را زمان شاه اسماعیل صفوی (ظاهراً شاه اسماعیل دوم) دانسته اند، اما وی در اشعارش و به ویژه در دو منظومۀ مهر و وفا و مونس اخیار، شاه عباس صفوی (شاه عباس اول) و وزیر وی، حاتم بیک اعتمادالدوله را ستوده است. از قول تذکره ها و نیز از ملإحظۀ اشعار باقی مانده از شعوری چنان برمی آید که وی در سرودن غزل و قصیده و رباعی و مثنوی و به ویژه تاریخ گویی مهارت داشته است. در این نوشته، پس از شرح مختصری از احوال و آثار شعوری، مقایسه ای تطبیقی میان منظومۀ مهر و وفا از شعوری کاشی و مثنوی خسرو و شیرین نظامی انجام شده است. بدین ترتیب که مقاله با مقدمه ای در باب سیر آثار تقلیدی از نظامی آغاز شده، پس از آن بخشی در معرفی شعوری و آثار وی آمده، پس از آن بخشی با عنوان شیوۀ کار نظامی و مقلدان او آمده، از بخش های اصلی مقاله فصلی است دربارۀ منظومۀ مهر و وفا و زمینه و خلإصۀ داستان و بخش پایانی با عنوان مقایسۀ تطبیقی این منظومه با خسرو و شیرین نظامی است که در دو بخش مقایسۀ محتوایی و ساختاری به انجام رسیده است. در این بخش، تفاوت داستان شعوری با منظومۀ خسرو و شیرین از جهت ساختاری و محتوایی نشان داده شده است. مهم ترین تفاوت از جهت محتوایی تفاوت در طرح داستان و پیرنگ است که از این جهت، داستان شعوری مانند همه داستان های بعد از قرن دهم و شاید تحت تأثیر مکتب وقوع، کم هیجان تر و زمینی تر شده است. از جهت ساختاری، مهم ترین تفاوت در ایجاز منظومۀ مهر و وفا، وفور اصطلإحات عامیانه و سادگی منظومۀ مهر و وفا نسبت به خسرو و شیرین نظامی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparison between Sho-oori Kāshi’s Mehr o Vafā and Nizāmi’s Khosrow o Shirin

چکیده [English]

Sho-oori Kāshi was an 11th-century AH poet. According to biographies his poetry were comprised of six thousand couplets, however the only existing copy of his poetry includes some strophes and quatrains plus two Masnavis (double-rhymed verses) named Moones e Akhyār and Mehr o Vafā. The biographies mention the outset of his work contemporary with Shah Esmāil Safavi (the 2nd, apparently), however, he in his poems eulogizes Shāh Abbās the Great and his vizier Hatam Beik. A review of his survived works and biographical texts indicates that he was mastered in composing qasīdah (odes), ghazal (lyrics), ruba'I (quatrains), masnavi (double-rhymed verses) and in particular chronograms. This paper presents a comparative study between Sho-oori Kāshi’s Mehr o Vafā and Nizāmi’s Khosrow o Shirin. It begins with an overview to the imitations of Nizāmi Ganjavi, followed by introducing Sho-oori and his works. Then the style of Nizāmi and his imitators is discussed. The next part focuses on the Masnavi Mehr o Vafā and narrates the summary and setting of the story. The paper ends with a comparison between the two narratives both on the terms of structure and content. In respect of the content, the most important difference between them is the storyline and plot similar to all the narratives after the 10th century AH and probably under the impact of the school of “Voghoo” (earthliness) in Persian literature, the story of Sho-oori is more earthly and less emotional. Likewise, the main differences of Mehr o Vafā in terms of form and structure include concision, simplicity, and use of colloquial phrases.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sho-oori Kāshi
  • Mehr o Vafā
  • Nizāmi
  • Khosrow o Shirin
  • safavid period poetry