بررسی و مطالعه نمونه سفالینه‌های زرین‌فام شهر کاشان محفوظ در موزۀ آبگینه و سفالینه‌های ایران

نوع مقاله : علمی -ترویجی

نویسنده

دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد، رشتۀ باستان‌شناسی گرایش تمدن و فرهنگ اسلامی ایران و سرزمین‌های دیگر، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

موزۀ آبگینه و سفالینه‌های ایران واقع در خیابان سی تیر تهران یکی از غنی‌ترین مجموعه‌های موجود در کشور است که آثار آبگینه و سفالینه از دوره‌های مختلف را در دل خود جای داده است. این موزه متشکل از پنج تالار نمایش آثار هنری است. در این بین سفالینه‌هایی که در تالار زرین این مجموعه نگهداری می‌شوند از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. از میان آن‌ها با تعداد شش نمونه از سفالینه‌های زرین‌فامی مواجهیم که هیچ‌گونه تحقیق مستقلی دربارۀ این آثار صورت نگرفته است. شواهد نشان می‌دهد مسئلۀ انتساب خاستگاه و تاریخ ساخت این آثار به‌درستی تبیین نشده است. بدین ترتیب با توجه به اهمیت این آثار، پژوهش حاضر به روش توصیفی‌تاریخی با استناد به منابع کتابخانه‌ای و با ارجاع موردی به سایر نمونه‌های همانند در تارنمای اینترنتی موزه‌هایی که آثار آن‌ها توسط پژوهشگران و متخصصان برجسته تاریخ‌گذاری شده و از کاوش‌های علمی به دست آمده، از طریق تجزیه و تحلیل و انطباق مشابهت‌های فرم و نقوش تزیینی به کمک رویکرد تطبیقی با استفاده از جداول مقایسه‌ای به بازنگری گاهنگاری این ظروف می‌پردازد. بدین ترتیب مهم‌ترین پرسش‌های مطرح این پژوهش در ارتباط با دورۀ زمانی و مرکز تولیدی این آثار است. بر اساس یافته‌های تحقیق نمونه ظروف سفالی زرین‌فام موزۀ آبگینه و سفالینه‌های ایران از منظر تاریخی و مکانی، معرف سبک و تکنیک آثار ساخته‌شده در کاشان طی بازۀ زمانی اواخر قرن ششم هجری قمری تا اوایل سدۀ هفتم هجری قمری هستند.





کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of Luster Pottery Samples Preserved in Glassaware and Ceramic Museum in Kashan

نویسنده [English]

  • Esmaiel Nasri
MA Graduate, Faculty of Conservation and Restoration, Art University, Esfahan, Iran
چکیده [English]

 
Glassaware and Ceramic Museum in Iran locates on Si-e Tir (30th Tir) Street in Tehran. It includes one of the richest collections in Iran and houses glassware and pottery artworks from different eras. The museum consists of five art exhibition halls. Among the artworks available in this museum, the potteries which are kept in the golden hall of this complex deserve special attention. Among these potteries, there are six samples of lusterware which have not been independently analyzed before. Evidences show that the origin and date of construction of these artworks have not been properly presented. Therefore, due to the importance of these works, the present study aims to review the chronology of these vessels using a descriptive-historical approach with references to library sources and case citations to other similar samples on the website of museums, which have been dated by prominent researchers and experts. In addition, it tries analyze the similarities of form and motifs with through comparative approaches via comparative tables. Hence, the most important questions of this research are associated with the time period and fabrication center of these works. Based on the present findings, from a historical and spatial perspective, the lustre pottery samples available in Glassaware and Ceramic Museum of Iran represent the style and technique of artworks fabricated in Kashan from the late sixth century AH to the early seventh century AH.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kashan
  • Lustre pottery
  • Glassaware and Ceramic Museum of Iran
  • Production center
  • Dating
  1.  

    1. آلن، جیمز ویلسن (1383)، سفالگری اسلامی، ترجمۀ مهناز شایسته‌فر، تهران: مؤسسۀ مطالعات هنر اسلامی.
    2. بهرامی، مهدی (1323)، «آثار باستان: کاسه سفالین زرین‌فام»، مجله یادگار، شمارۀ 6، 72ـ۷۷.
    3. پوپ، آرتور اپهام (1387)، «تاریخچه» در سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا امروز، زیر نظر آکتور پوپ، ترجمۀ نجف دریابندری و همکاران، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    4. توحیدی، فائق (1387)، فن و هنر سفالگری، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
    5. راجرز، ام (1374)، «سفالگری» در هنرهای ایران، ر. دبیلو. فریه (گردآوری)، ترجمۀ پرویز مرزبان، تهران: نشر و پژوهش فرزان‌روز.
    6. زمانی، عباس‌ (1352)، «طرح اربسک و اسلیمی در آثار تاریخی اسلامی»، مجله هنر و مردم، شمارۀ 126، 17ـ۳۴.
    7. فهرواری، گزا (1388)، سفالگری جهان اسلام در موزه طارق رجب کویت، ترجمۀ مهناز شایسته‌فر، تهران: مؤسسۀ مطالعات هنر اسلامی.
    8. قائینی، فرزانه (1383)، موزۀ آبگینه و سفالینه‌های ایران، تهران: اداره‌کل آموزش، انتشارات و تولیدات فرهنگی.
    9. قوچانی، عبدالله (1366)، «سفالینه‌های زرین‌فام و نقاشی‌شدۀ زیر‌لعاب»، مجلۀ باستان‌شناسی و تاریخ، سال اول، شمارۀ ۲، 30ـ۴۱.
    10. ــــــ (1373)، «سفالگران کاشان و شعر فارسی»، مجلۀ نشر دانش، سال چهاردهم، شمارۀ 6، ۳1ـ۳۹.
    11. کاتلی، مارگریتا و هامبلی، لوئی (1376)، هنر سلجوقی و خوارزمشاهی، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: مولی.
    12. کیان، مریم (1387)، سفال ایران، تهران: دایره.
    13. کریمی، فاطمه و کیانی، محمدیوسف (1364)، هنر سفالگری دورۀ اسلامی، تهران: انتشارات مرکز باستان‌شناسی ایران.
    14. گراب، ارنست جی (1384)، «سفال ایرانی خمیر سنگی دوران سلجوقی» در مجموعه هنر اسلامی [ج7] سفال اسلامی، ناصر خلیلی (گردآوری)، ترجمۀ فرناز حایری، تهران: نشر کارنگ.
    15. محمد‌حسن، زکی (1388)، هنر ایران در روزگار اسلامی، ترجمۀ محمدابراهیم اقلیدی، تهران: صدای معاصر.
    16. مورگان، پیتر (1384)، «سفال خمیر سنگی ایرانی دوران سلجوقی، انواع و تکنیک» در مجموعه هنر اسلامی [ج7] سفال اسلامی، ناصر خلیلی (گردآوری)، ترجمۀ فرناز حایری، تهران: نشر کارنگ.
    17. http://ashmolean.org (access date: 2016/10/09).
    18. http://asianart.org (access date: 2016/10/02).
    19. http://fitzmuseum.cam.ac.uk (access date: 2016/06/24).
    20. http://www.harvardartmuseums.org (access date: 2016/12/22).
    21. http://lacma.org (access date: 2016/12/28).
    22. https://www.mbam.qc.ca (access date: 2016/12/17).
    23. http://www.metmuseum.org (2016/03/03).
    24. http://www. Nationlmuseum of iran .ir (access date: 2017/10/05).
    25. http://www.philamuseum.org (access date: 2016/06/24).
    26. http://www.portlandartmuseum (access date: 2016/10/13).
    27. http://www.Reza Abasi Museum (access date: 2017/10/05).
    28. http://vam.ac.uk (access date: 2016/03/03).