نگاهی به زندگانی و آثار نمایشی ازیادرفتۀ نظام وفا

نویسنده

چکیده

مقالۀ حاضر نگاهی است تاریخی‌تحلیلی و مستند بر زندگانی و آثار نمایشی یکی از شاعران پرآوازه و درعین‌حال گمنام نمایشنامه‌نویسی ایران‌زمین به نام نظام وفا که در اواخر دوران پهلوی اول توانست با نگارش نمایشنامه‌های مدرسه‌ای و رویکردهای پداگوژیکی و حتی فمینیستی، نام خود را به عنوان یکی از رجال ادبیات نمایشی کشور ما به ثبت برساند. نظام وفا بی‌گمان یکی از سخنوران نامی و شعرای نازک طبع کاشانی سدۀ اخیر کشور ماست که او را حتی لقب «بنیان‌گذار مکتب رمانتیک» در ایران نام نهاده و ازاین‌رو از معدود شعرای معاصر کشور ماست که در زمان حیاتش هم به اشتهار رسید و تعداد زیادی کوچه و خیابان و مدرسه به نامش نام‌گذاری شد و هم آنکه در همان زمان حیاتش، نام و اشعارش در تذکره‌ها و تواریخ ادبی به ثبت رسید. حال با تمام توجهات کمابیش سطحی و چه بسا به ندرت نقادانه‌ای که دربارۀ فعالیت‌های شعر و شاعری نظام وفا تا به امروز صورت گرفته، آنچنان که می‌بایست تاکنون اصلاً در باب فعالیت‌های نمایشی و نمایشنامه‌های ایشان سخنی به میان نیامده و حتی در کتب مرجع ادبیات نمایشی ایران نیز جز ذکر یک اسم، کوچک‌ترین



اشاره‌ای را دال بر این موضوع نمی‌توان پیدا کرد.

می‌دانیم که به واسطۀ شهرت روزافزون نظام وفا در زمینۀ ادبیات و به خصوص شعر و شاعری و همین‌طور کم‌توجهی جوامع دانشگاهی و نمایشی معاصر ایران به مقولۀ ثبت و ضبط جریانات ازیادرفتۀ تئاتر کشورمان، آثار نمایشی نظام وفا نیز در این اثنا فراموش شده است. ازاین‌رو این مقاله در صدد است که گوشۀ کوچکی از فعالیت‌های نمایشی وی را روشن سازد، باشد که این کلام مختصر مسیر را برای سایر پژوهندگان و رهروان این راه هموار سازد. در مجموع، آنچه هدف و کلیت اصلی این پژوهش را تشکیل می‌دهد: ابتدا نگاهی است به زندگانی، آثار و مجموعه آثار و کتب نظام وفا و در ادامه، آثار نمایشی نظام را با تمرکز بر روی دو نمایشنامه‌ و یک سناریوی چاپ‌شده‌ از ایشان شرح داده و در نهایت، بدون هرگونه جانب‌داری و ارزش‌گذاری، به ساختار نمایشی و اوضاع اجتماعی‌فرهنگی دوران خلق نمایشنامه‌های نظام وفا به تفصیل اشاره کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Retrospective of Nizām Vafā’s Life and Dramatic Works

چکیده [English]

The present paper adopts and expresses a historical, analytical, and documented view on the life and works of one of the most well-known poets but obscure playwrights in Iran. Living in the late Pahlavi I dynasty, Nizām Vafā wrote plays with pedagogical and even feminist approaches, leaving his name as one of Iranian figures of dramatic literature. Certainly one of the most famous orators and poets of our country in the last century is Nizām Vafā who has even been dubbed “The founder of Romanticism” in Iran. He is among the few contemporary poets who was well-known during his lifetime and his name and poems were recorded in biographies and literary chronicles. With all the attention—superficial or critical— directed to Nizām Vafā, there is, unfortunately, a dearth of research about his plays and dramatic works and there is not any reference to his plays even in the reference books of dramatic literature in Iran. Obviously, as Nizām Vafā’s reputation is growing in relation to poetry in Iranian academic communities, his dramatic works have been, in the meantime, forgotten. Therefore, this paper aims to shed light on a small portion of his dramatic activities hoping to pave the way for further studies. In so doing, this study, first, investigates Nizām Vafā’s life and works, and then explains his dramatic works highlighting his two printed plays and a printed scenario published in Iran. Finally, apart from any bias and judgment, the dramatic structure and socio-cultural situations in Nizām Vafā’s era have been discussed in detail.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nizām Vafā
  • Plays
  • Setareh and Forough
  • Forouz and Farzaneh
  • Piroozi-e Del