بررسی نقوش و نمادهای کاشی‌کاری دورۀ قاجار دردو مسجدـ مدرسه: آقابزرگ و امام خمینی کاشان

نویسندگان

چکیده

از عوامل مؤثر در شکوه و زیبایی معماری ایران، به‌ویژه در دوران اسلامی، به تزیین و آرایش بناها می‌توان اشاره کرد. در این میان، مسجدـ مدرسۀ آقابزرگ و مسجدـ مدرسۀ امام خمینی از شاهکارهای معماری دورۀ قاجار در شهر کاشان، از لحاظ تزیینات و به‌خصوص نقوش کاشی‌کاری حائز اهمیت هستند. بررسی و مطالعه در نقوش کاشی‌کاری این دو بنا می‌تواند باعث بازشناسی هویت فرهنگی این دو بنا شود. با توجه به خلأ نسبی علمی ـ تحقیقاتی در رابطه با معماری مدارس تاریخی کشورمان به‌خصوص در بحث تزیینات، پژوهش حاضر بر آن بوده است تا با استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی و انجام تحقیقات کتابخانه‌ای در عرصۀ آرایه‌های معماری این دو بنا و تحقیقات میدانی، به ارزیابی و تحلیل نقوش و نمادهای این دو بنای شاخص معماری دورۀ قاجار در کاشان بپردازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که بیشتر تزیینات به‌کاررفته درکاشی‌کاری مسجدـ مدرسۀ آقابزرگ و مسجدـ مدرسۀ امام خمینی تحت تأثیر هنرهای تزیینی غرب و فضای فرنگی‌مآبی به صورت طبیعت‌گرا، غیر انتزاعی و تقلیدی هستند. نقوشی همچون گل و گلدان، گل و مرغ و گل و برگ‌های طبیعی مانند گل زنبق و گل‌فرنگ و نقوش پرندگان دراین دو بنا به چشم می‌خورد که هریک جایگاهی را در تزیین به خود اختصاص داده و با رنگ‌بندی ویژۀ کاشی‌ها جلوۀ زیبایی را به محیط معنوی آن‌ها بخشیده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Tiling Motifs and Symbols of Qajar Era in Aqa Bozorg and Soltani (Imam) Mosque-and-School Historic Monuments

نویسندگان [English]

  • Somayeh Shiravand
  • Amir Hossein Chitsazian
چکیده [English]

Among the factors affecting the glory and beauty of architecture in Iran, especially in Islamic eras, is the decoration and embellishment of buildings. Aqa Bozorg and Soltani (Imam) mosque-and-school structures are among architectural masterpieces of Qajar period in Kashan whose decorations, especially tiling patterns and motifs, are eye-catching and important. Studying tiling designs of these two buildings can help better understand the cultural identity of these two ancient monuments. As a dearth of research exists on the architecture of historical schools in Iran, especially on decoration, the present paper has conducted descriptive analysis, library research, and field research to study and analyze the motifs and symbols of these two architectural landmarks of Qajar in Kashan. Findings showed that most of the decorations used in Aqa Bozorg and Soltani (Imam) mosque-and-school tiling structures were influenced by decorative arts in the West and were naturalistic, non-abstract, and imitative. Floral motifs like flowers and vases, flowers and birds, and natural leaves and buds such as lilies as well as bird motifs are seen plainly in these two buildings creating specific iridescent color tiles which convey a sense of spiritual manifestation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tiling motifs
  • Tiling symbols
  • Aqa Bozorg and Soltani (Imam) mosque-and-school structures in Kashan
  • Qajar Era