بررسی تزیینات آجری منارۀ مسجدجامع کاشان

نویسندگان

1 دانشگاه کاشان

2 دانشگاه هنر اصفهان

3 دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

پیشینۀ منارۀ مسجدجامع کاشان، با توجه به کتیبۀ آن به سال 466ق بازمی‎گردد. یکی از ویژگی‎های بارز آثار معماری بازمانده از این زمان از جمله مناره‎ها، استفادۀ گسترده و ماهرانه از آجر و پیوستگی تزیینات آجری با ساختار بنا‎هاست. در منارۀ کاشان برخلاف سایر نمونه‎های هم‎دوره، کاربست ماهرانۀ آجر به چشم نمی‎خورد. همچنین تصاویری که از این مناره در هنگام آسیب‎دیدگی نمای آن در دست است، نشان می‎دهد که میان نما و ساختار پیوندی وجود نداشته و نما چون پوسته‎ای مجزا بدنۀ مناره را در بر گرفته بوده است. همین امر سبب شده تا طی زمین‎لرزۀ سال 1192 هجری قمری یا به دلایل دیگر، بدون فروریختن ساختار مناره، نمای آن دچار آسیب جدی شود. به همین دلیل، صورت تزیینات اصیل و اولیۀ بنا و نیز میزان تطابق تزیینات پس از مرمت با صورت اصیل آن مشخص نیست. هدف مقالۀ حاضر این است که با بررسی اسناد تصویری، بخش‎های اصیل مناره را شناسایی کند و نسبت تزیینات فعلی را با صورت اصیل آن بسنجد و سپس به‌علت به‎کارگیری فنی متفاوت از فنون رایج زمانه در ساخت این مناره دست یابد. راهبرد این تحقیق، تفسیری‌تاریخی و توصیفی‌تحلیلی است و داده‎های آن از خلال اسناد تصویری و متون و نیز از راه مطالعات میدانی گردآوری شده‎اند. حاصل این پژوهش آن است که طی مرمت، تزیینات مناره اغلب بدون توجه به نقوش قبلی، از نو ساخته شده‎اند. حتی در کتیبه نیز که بر اساس تصاویر دچار آسیب جدی نبوده است، دخل و تصرف‎هایی دیده می‎شود. همچنین دربارۀ تفاوت در فن اجرای تزیینات، بررسی‎ها در این مقاله منجر به این فرضیه شده است که منارۀ کاشان در دورۀ سلجوقی از اساس ساخته نشده بلکه مربوط به دوره‎های پیشین و احتمالاً جزئی از مسجد اولیه بوده و در دورۀ سلجوقی نمایی آجری بدان افزوده شده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Jame Mosque of Kashan’s Brick Decoration

نویسندگان [English]

  • Babak Alemi 1
  • Naghmeh Asadi Chime 2
  • Sadigheh Kamali Zarchi 3
1 University of Kashan
2 University of Art Esfahan
3 University of Shahid Beheshti
چکیده [English]

Based on its inscription, the history of Kashan’s Jame mosque minaret dates back to 466 A.H. One of the prominent features of remaining architectural works, including minarets, is the vast and subtle use of bricks and the brick ornament’s integrity with the structure of buildings. Unlike other examples contemporary with Jame mosque minaret, there is no trace of subtle brick decoration. Also, the minaret’s pictures at the time of its damaged façade shows that there was no connection between the façade and the structure, and that the façade was a separate shell covering the structure of the minaret, therefore the façade of minaret was damaged severely because of 1192 A.H. earthquake or some other reason while the structure remained whole. Because of afore mentioned facts, the original decoration and the degree of conformity between the post-restoration decoration and the original one is unknown. The purpose of this article is first, to pinpoint the original parts of minaret and evaluate the degree of conformity between the current decoration and the original one, through examining visual documents, and then to uncover the reason behind choosing a different technique in building this minaret. The strategies of this research are historical and descriptive analytical interpretation and its data were gathered thorough visual and text documents as well as field researches. This study resulted in the fact that, during the restoration process, minaret decoration was renewed with no regard for the original design. Even in the inscription, that remained almost intact based on the pictures, signs of interpolation can be seen. Regarding the different decoration techniques, the study led to the hypothesis that minaret was not build in Seljuk period, but rather in earlier periods as a part of the main mosque and was later decorated using bricks in the Seljuk period.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Minaret
  • Kashan’s Jame Mosque
  • Decorations
  • Brickwork