کتیبۀ ایلخانی قنات لاالالون بَرزُک کاشان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه کاشان

چکیده

برزک یکی از شهرهای کوهستانی منطقۀ کاشان دارای آب‌وهوای معتدل، بارندگی مناسب، چشمه‌ها و قنات‌ها و مزارع متعدد است و باغداری و کشاورزی در آن پررونق است. بر بالای مظهر یکی از قنات‌های این شهر به نام لاالالون، تخته‌سنگی باقی است که بر آن کتیبه‌ای موجود است. در این مقاله ضمن اشاره به مزارع برزک، مزرعۀ لاالالون، مختصات و کیفیت تخته‌سنگی که کتیبۀ حفر قنات بر آن کنده شده است، متن کتیبه بازخوانی گردیده و سپس به جایگاه اجتماعی و دینی بانی قنات پرداخته ‌شده است. در این کتیبۀ سیزده‌سطری به دستور حفر قناتی موسوم به قاسم‌آباد، توسط ابوالقاسم زید نراقی، یکی از بزرگان دینی منطقه اشاره‌ شده است. این کتیبه شامل دستور حفر قنات، نام و القاب بانی، دعای خیر به وی و تاریخ حفر قنات است. کتیبۀ قنات لاالالون در دورۀ حکومت غازان خان و به سال 695 هجری نوشته ‌شده و در کنار دو کتیبۀ سال 705 که به بنای دو مسجد در برزک اشاره‌ شده، نشان‌دهندۀ تحولات اجتماعی و فرهنگی دورۀ غازانی و رونق و آبادانی برزک در دورۀ ایلخانی است. نکتۀ مهم دیگر اینکه بخش‌های زیادی از این کتیبه نابود شده یا در معرض تخریب قرار دارد و هیچ‌ گونه محافظت فنی نداشته و هنوز به ثبت تاریخی نرسیده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ilkhani Inscription of Lavalun Aqueduct in Barzok, Kashan

نویسنده [English]

  • Mohamad Mashhadi
University of Kashan
چکیده [English]

Barzok is one of the mountainous cities in Kashan region with mild climate, suitable rainfall, springs, aqueducts, numerous farms. Thus gardening and agriculture are flourishing there. On the top of one of the aqueducts of this city, called Lavalun, there is a stone slab on which there is an inscription. This article, while referring to Barzok farms and Lavalun farm, elaborates on the coordinates and quality of the stone slab with the carved inscription, the text of the inscription, and the social and religious status of the founder of the aqueduct. In this thirteen-line inscription, the order to dig an aqueduct, called Qasemabad, is mentioned by Abolghasem Zaid Naraghi, one of the religious leaders of the region. This inscription includes the order of digging the aqueduct, the name and titles of the founder, good prayers to him, and the date of digging the aqueduct. The inscription of Lavalun aqueduct was written during the reign of Ghazan Khan in 695 AH. This inscription along with two others, belonging to 705 and referring to the construction of two mosques in Barzok, shows the social and cultural changes of Ghazani period and Barzok prosperity in the patriarchal period. Another important point is that many parts of this inscription have been destroyed or are on verge of destruction without any technical protection while it has not yet been registered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kashan
  • Barzok
  • Ilkhani
  • The inscription of the Lavalun aqueduct
  • Abolghasem Zaid Naraghi
1. قرآن کریم.
2. بیانی، شیرین (1398)، دین و دولت در ایران عهد مغول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
3. خیرخواه، سعید (1395)، «نظام آبیاری و اصطلاحات کشاورزی برزک»، پژوهش‌نامه کاشان، شمارۀ 17، 110ـ 135.
4. جهانی برزکی، زهرا (1385)، برزک نگین کوهستان، کاشان: مرنجاب.
5. خسروی، محمدرضا، طغیان نائبیان در جریان انقلاب مشروطه، به اهتمام علی دهباشی، تهران: به‌نگار.
6. صولت، فرهاد (1390)، «نویافته‌هایی از دورۀ ساسانی در کاشان»، باستان‌پژوهی، سال چهارم، شمارۀ 8 و 9، 97ـ102.
7. عدل، شهریار (1379)، «یک جفت کاشی دوآتشه یادبود از کاشان»، مجموعه مقالات هنر و جامعه در جهان ایرانی، تهران: توس.
8. کلانتر ضرابی، عبدالرحیم (1378)، مرآة ‌القاسان یا تاریخ کاشان، به انضمام یادداشت‌هایی از اللهیار صالح، به‌کوشش ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
9. مدرسی طباطبایی، سید حسین (۱۳۶۴)، «کتابچۀ حالات و کیفیت بلده و بلوکات و مزارع دارالمؤمنین کاشان»، قم‌نامه، به‌کوشش کتابخانۀ مرعشی.
10. مدنی کاشانی، عبدالرسول (1378)، تاریخ اشرار کاشان، به اهتمام حسینعلی پور مدنی، کاشان: مرسل.
11. مشهدی نوش‌آبادی، محمد (1391)، «آثار، اسناد و کتیبه‌های تاریخی برزک»، پژوهشنامه کاشان، شمارۀ 9، 30ـ53.
12. ـــــــــ (1398)، «عبدالسلام کامویی؛ شیخ‌‌المشایخ سهروردیه در عراق عجم، یزد و کرمان»، ادیان و عرفان، دورۀ 52، شمارۀ 1، 119ـ141.
13. مشهدی نوش‌آبادی، محمد و جیحانی، حمیدرضا (1399)، «آثار چوبی باقی‌مانده از مسجد جامع بَرزُک، مطالعۀ کتیبه‌های نویافته و معرفی هنرمندی از تبار ابوزید»، هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دورۀ 25، شمارۀ 3، 87ـ98.
14. نراقی، حسن (1374)، آثار تاریخی شهرستان‌های کاشان و نطنز، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
15. هیئتی برزکی، محمد اسماعیل (1385)، سیری در تاریخ برزک، قم: حسنین(ع).