بررسی و ارزیابی بازار تاریخی کاشان از منظر پایداری زیست‌محیطی

نوع مقاله : علمی -ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد تکنولوژی معماری دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

2 استادیار دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

معماری پایدار، رویکردی در معماری است که ملاحظات محیطی را همزمان با برآوردن نیازهای انسان مورد توجه ‌قرار می‌دهد و نتیجۀ آن بهره‌برداری مؤثر از منابع طبیعی در طراحی و ساخت است. بررسی اولیۀ معماری بومی و تاریخی، جلوه‌هایی از ابعاد مختلف معماری پایدار را در این معماری نشان‌ می‌دهد. معماران سنتی بر اساس تجربه‌های متعدد و در سیر زمان، همچنین با همسازی و الگوبرداری از طبیعت پیرامون، طرح‌هایی را ابداع و اجرا کرده‌اند که با محیط طبیعی سازگار است. بافت تاریخی کاشان نیز به‌عنوان بخشی از میراث ارزشمند بومی که دارای معماری سنتی فاخری است، از این امر مستثنا نیست و منطبق بر شرایط محیطی شکل‌ گرفته‌ است. در این مقاله به روش توصیفی‌تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و برداشت‌های میدانی، وجوه مختلف پایداری زیست‌محیطی بررسی شده و مؤلفه‌های پایداری از این وجه استخراج گردیده است. سپس بازار تاریخی کاشان به‌عنوان بخش پراهمیت از منظر فرهنگی‌اجتماعی و اقتصادی از بافت تاریخیِ شهر شناسایی‌ شده و بر اساس چارچوب شکل‌گرفته در مبانی نظری پژوهش، این محدوده مورد ارزیابی‌ قرار گرفته و وضعیت بازار از نظر دارا بودنِ مؤلفه‌های پایداری و همچنین عوامل نقاط قوّت و ضعف آن در رابطه ‌با پایداری زیست‌محیطی تعیین‌ شده است. نتایج پژوهش نشان‌ می‌دهد که عواملی از قبیل طراحی همساز با اقلیم در راستای حفظ منابع، استفاده از مصالح بومی، طراحی انسانی و پایایی بنا سبب ‌شده‌اند که این بازار وضعیت مناسبی از نظر وجوه زیست‌محیطی پایدار داشته ‌باشد. از طرف ‌دیگر، ایجاد اختلال در نظم بازار، توسط شریان‌های تازه‌تأسیس و بی‌توجهی به تحکیم بافت بازار و مداخلات انسانی، سبب صدمه‌ زدن به پایداری آن شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study and an Evaluation of Kashan’s Historical Market from the Perspective of Environmental Sustainability

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Parchebaf Motlagh 1
  • Babak Alemi 2
1 Master Student of Architectural Technology, University of Kashan, kashan, Iran
2 Assistant Professor of the Faculty of Architecture and Art, University of Kashan, kashan, Iran, Corresponding Author
چکیده [English]

Sustainable architecture is an approach in architecture that takes into account environmental considerations while meeting human needs. this approach ends in an effective use of natural resources in designing and construction. Preliminary studies of indigenous and historical architecture show the manifestations of different dimensions of sustainable architecture in this architecture. Over time, traditional architects, based on their numerous experiences, have developed and implemented designs that are compatible with the natural environment while in harmonizing and modeling the surrounding nature, . The historical context of Kashan, as a part of valuable local heritage that has a luxurious traditional architecture, is no exception, and its architecture has been formed in accordance with the environmental conditions. In this paper, in a descriptive and analytical method while using library resources and field surveys, various aspects of environmental sustainability are investigated, and the components of sustainability are extracted from this aspect. Furthermore,, the historical bazaar of Kashan is identified as an important part from the cultural, social, and economic perspectives of the historical context of the city. Besides, this area, based on the framework formed in the theoretical foundations of the research, is evaluated, and its situation in terms of sustainability as well as strength and weakness in relation to environmental sustainability is determined. The results show that factors such as the climate-friendly design to preserve resources, the use of indigenous materials, human design, and building reliability have caused this market to be in a good condition in terms of environmental sustainability. However, disrupting the market order by establishing new arteries, neglecting the strengthening of its structure, and permitting human interventions, all, have damaged its stability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sustainable architecture
  • Vernacular architecture
  • Environmental sustainability
  • Traditional texture
  • Historical bazaarof Kashan

مراجع

  1.  

    1. ابراهیمی مقدم، امیر (۱۳۹۵)، «تحلیل عددی تأثیر رنگ دیوارۀ خارجی بر میزان مصرف انرژی ساختمان؛ مطالعۀ موردی: ساختمانی در شهر مشهد»، مجلۀ علمی ترویجی انجمن مهندسان مکانیک ایران، دورۀ ۲۵، شمارۀ ۱۰۸، ۸۳ـ۹۰.
    2. احمدی، زهرا (۱۳۹۱)، «نقش محوری فضای باز در تحقق معماری پایدار»، هویت شهر، دورۀ ۹، شمارۀ ۲۱، ۸۱ـ۹۰.
    3. اربابیان، همایون (۱۳۸۰)، «بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان»، سومین همایش ملی انرژی.
    4. ارمغان، مریم و گرجی مهلبانی، یوسف (۱۳۸۸)، «ارزش‌های معماری بومی ایرانی در رابطه با رویکرد معماری پایدار»، مسکن و محیط روستا، دورۀ ۲۸، شمارۀ ۱۲۶، ۲۰ـ۳۵.
    5. اکرمی، غلامرضا و علی‌پور، لیلا (۱۳۹۴)، «نقش مصالح بومی در معماری پایدار از دیدگاه زیست‌محیطی»، مسکن و محیط روستا، دورۀ ۳۵، شمارۀ ۱۵۶، ۲۹ـ۴۸.
    6. بلالی اسکویی، آزیتا و حدیثه‌زاده، مهدی (۱۳۹۷)، «روان‌بخشی (ادراک) فضاهای طبیعی در محیط انسان ساخت (آرامش بخشی فضاهای سبز طبیعی)»، دوماهنامه علمی تخصصی پژوهش در هنر و علوم انسانی، دورۀ ۳، شمارۀ ۳، ۴۵ـ۵۸.
    7. بهار، علی (۱۳۹۵)، «تهویه و تبرید طبیعی با بهره‌گیری از ارزش‌های معماری سنتی ایران»، سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی.
    8. توسلی، محمود (۱۳۸۱)، ساخت شهر و معماری در اقلیم گرم و خشک، تهران: پیام و پیوند نو.
    9. جلیلی، تورج و همکاران (۱۳۹۲)، «بررسی اصول و مفاهیم معماری پایدار در خانه‌های سنتی (خانه‌های سنتی شهر یزد)»، کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری.
    10. جیحانی، حمیدرضا و همکاران (۱۳۹۹)، «مطالعه جایگاه بازار در فرایند تغییر ساختار فضایی شهر کاشان»، نشریه علمی معماری اقلیم گرم و خشک، دورۀ ۸، شمارۀ ۱۱، ۷۷ـ۱۰۷.
    11. جیحانی، حمیدرضا و همکاران (۱۳۹۷)، «مطالعه و تبیین چارچوب و راهبردهای حفاظت از بازار تاریخی نراق و محدوده شهری پیرامون»، مطالعات معماری ایران، دورۀ ۷، شمارۀ ۱۴، ۴۷ـ۷۷.
    12. چرامین، مسعود و همکاران (۱۳۹۵)، «بررسی الگوهای معماری پایدار در اقلیم گرم و خشک از نگاه ارزش‌های سنتی معماری بومی»، دومین همایش ملی توسعۀ پایدار استان کهگیلویه و بویراحمد.
    13. حاتمی گلزاری و همکاران (۱۳۹۸)، «تحلیلی بر مؤلفه‌های تأثیرگذار در ماندگاری معماری بازارهای تاریخی ایران؛ مطالعۀ موردی: بازار تاریخی تبریز»، معماری و شهر پایدار، دورۀ ۷، شمارۀ ۱، ۱۲۹ـ۱۴۳.
    14. خادم‌حسینی قاسمی، سعیده و محق، حسین (۱۳۹۷)، «بررسی معماری محله سنتی بازار کاشان از زاویه بنا و فضای شهری»، کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و مدیریت توسعه شهری.
    15. دادور، سیده صدیقه و همکاران (۱۳۹۵)، «بررسی ساختار کالبدی بازار به‌عنوان عنصر حیاتی بافت شهری قدیم؛ مورد پژوهی: بازار کاشان»، مدیریت شهری، دورۀ ۱۵، شمارۀ ۴۴، ۲۳۱ـ۲۵۲.
    16. رازقی، علیرضا و درخشانی، نجلا (۱۳۹۵)، «تاب‌آوری کالبدی و عملکردی در بازار تاریخی تهران»، معماری و مرمت ایران، دورۀ ۷، شمارۀ ۱۳، ۱۳۵ـ۱۵۱.
    17. رضایی، مسعود و همکاران (۱۳۹۳)، «جایگاه الگوهای معماری پایدار در معماری بومی روستایی»، فرهنگ ایلام، دورۀ ۱۵، شمارۀ ۴۴، ۵۸ـ۷۷.
    18. رضایی، مهران و نخعی، ایراندخت (۱۳۹۶)، «بررسی تأثیرات روان‌شناسی خشت و آجر در منظر بافت سنتی به همراه نمونه موردی دزفول»، چهارمین همایش فناوری‌های نوین صنعت ساختمان توسعه پایدار و فناوری‌های ساختمانی.
    19. شاطریان، محسن و همکاران (۱۳۹۶)، «بررسی تأثیر معیارهای اجتماعی و کالبدی بر توانمند ‌کردن محلات شهری بازار کاشان (مطالعۀ موردی: محلۀ بازار شهر کاشان)»، فصلنامه علمی‌پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، دورۀ ۷، شمارۀ ۱، ۱ـ۲۰.
    20. شیرانی، زهرا و همکاران (۱۳۹۶)، «تاب‌آوری فضایی بازارهای سنتی (موردپژوهی: بازار قیصریه اصفهان)»، باغ نظر، دورۀ ۱۴، شمارۀ ۵۲، ۴۹ـ۵۸.
    21. ضرغامی، اسماعیل و همکاران (۱۳۹۴)، «بررسی تطبیقی معماری پایدار و مطابقت آن با معماری بومی خانه‌های سنتی در شهر ایرانی‌ـ اسلامی»، معماری و شهر پایدار، دورۀ ۴، شمارۀ ۱، ۱۵ـ۳۰.
    22. علوی‌زاده، سیده الهام و همکاران (۱۳۹۷)، «بررسی تأثیر میزان زمینه‌گرایی بناهای میان‌افزا بر تداوم حیات بافت تاریخی بازار سنتی ایرانی (نمونه موردی: حریم درجه دو بافت تاریخی بازار سنتی اردبیل)»، پژوهش‌های معماری اسلامی، دورۀ ۶، شمارۀ ۱۸، ۶۹ـ۸۵.
    23. فرشاد، مهدی (۱۳۹۰)، تاریخ مهندسی در ایران، چ۲، تهران: انتشارات میر ماه.
    24. فیروزی، محمدعلی و نصرآبادی، زهرا (۱۳۹۳)، «تأثیر مدرنیسم در بازار کاشان»، فصلنامه توسعه اجتماعی، دورۀ ۸، شمارۀ ۳، ۵۳ـ۷۴.
    25. قبادیان، وحید (۱۳۸۲)، بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران، تهران: دانشگاه تهران.
    26. کسمایی، مرتضی (۱۳۸۴)، اقلیم و معماری، بی‌جا: نشر خاک.
    27. گنجنامه، فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران؛ بخش بناهای بازار (۱۳۸۳)، دانشگاه شهید بهشتی: انتشارات روزنه.
    28. معموری، سودابه (۱۳۹۷)، «بررسی معماری پایدار در معماری سنتی ایران با تأکید بر بناهای مسکونی بافت تاریخی بوشهر»، چهارمین همایش ملی معماری و شهر پایدار.
    29. مفیدی شمیرانی، سید مجید و ممقانی قاضی جهانی، مهسا (۱۳۹۰)، «اصول تجربی طراحی بناهای پایدار برای مناطق کویری»، هویت شهر، دورۀ ۶، شمارۀ ۱۲، ۷۹ـ۸۴.
    30. ملت‌پرست، محمد (۱۳۸۸)، «معماری پایدار در شهرهای کویری ایران»، معماری و شهرسازی آرمانشهر، دورۀ ۲، شمارۀ ۳، ۱۲۱ـ۱۲۸.
    31. موسوی، میرساعد و بدری بنام، نسیبه (۱۳۹۱)، «بررسی شاخصه‌های پایدار در معماری مسکونی آذربایجان شرقی»، معماری و شهر پایدار، دورۀ ۱، شمارۀ ۱، ۲۳ـ۳۲.
    32. نیازی، محسن و استرکی، فهیمه (۱۳۸۸)، بازار تاریخی کاشان، کاشان: همگام با هستی.
    33. وثیق، بهزاد و شیری، توحید (۱۳۹۸)، «تطابق اقلیمی کالبد گنبد بر اساس میزان دریافت تابش (بررسی گنبدهای مساجد: امام اصفهان، شیخ لطف‌الله، مسجدالنبی قزوین و جامع ارومیه)»، معماری و شهرسازی آرمانشهر، دورۀ ۱۳، شمارۀ ۳۳، ۲۰۹ـ۲۲۳.
    34. ویسه، سهراب و همکاران (۱۳۸۸)، «ارائۀ روش‌های مناسب در استفاده از مصالح بوم‌آورد»، مسکن و محیط روستا، دورۀ ۲۸، شمارۀ ۱۲۶، ۲ـ۱۹.
    35. هادی، ابوذر و همکاران (۱۳۹۰)، «بررسی نقش مصالح در مدیریت انرژی معماری بومی»، همایش ملی عمران، معماری، شهرسازی و مدیریت انرژی.
    36. Akadiri Peter, O. and et al. (2012)," Design of a Sustainable Building: A Conceptual Framework for Implementing Sustainability in the Building Sector", Buildings, Volume2, Issue2, 126-152.
    37. Amany R. and et al.(2016),"GREEN ARCHITECTURE: A CONCEPT OF SUSTAINABILITY", Procedia - Social and Behavioral Sciences. ELSEVIER, Volume216, 778-787.
    38. Benkari, N. (2013), "The Sustainability Paradigm in Architectural Education in UAE". Procedia - Social and Behavioral Sciences- ELSEVIER. Volume102, 601-610.
    39. Esmaeili, L.and Litkouhi,s. (2019), "Principles of sustainable architecture extant in heart of desert areas of Iran", International Journal of Architectural Engineering & Urban Planning, Volume23, Issue2, 103-112
    40. Faghih, A. K. and Bahadori, M. N. (2009). "Experimental Investigation of Air Flow over Domed Roofs", Iranian Journal of Science & Technology Transaction B, Engineering. Volume33, 207-216.
    41. Featherstone, D. (2013), "The contested politics of climate change and the crisis of neo liberalism" , ACME: An International Journal for Critical Geographies,Volume12,Issue1, 44–64
    42. Hopwood, B. and et al. (2005), "Sustainable Development: Mapping Different Approaches".Sustainable Development. Volume13, Issue1, 38–52
    43. Mohammadi Kalan, A. and Oliveira, (2015), "The Sustainable Architecture of Bazaars and its Relation with Social, Cultural and Economic Components (Case Study: The Historic Bazaar of Tabriz)", International Journal of Architecture and Urban Development, Volume5, Issue4, 5-12 
    44. Tebbuche, H. and et al. (2017). "Towards an environmental approach for the sustainability of buildings in Algeria". Energy Procedia -Elsevier,Volume119, 98-110
    45. Watson D. and Labs, K. (2006) "Bioclimatic Design at the Site Planning Scale,Time Saver for Urban Design", New York: McGrow-Hill
    46. Yagi, k. and Halada, K., (2001), "Materials development for a sustainable society", materials and design, Volume22, Issue 2, 143-146
    47. Yao, J. and Yan, C.(2011), "Effects of solar absorption coefficient of external wall on building energy consumption", International Journal of Civil, Environmental, Structural, Construction and Architectural Engineering,Volume5, Issue4, 208-210

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار