تحلیل ضرب‌المثل‌های عامیانۀ رایج در کاشان از دیدگاه نظریات جرم‌شناسی (با تأکید بر مباحث جامعه‌شناسی و روان‌شناسی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی ،دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

2 دانشیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

کاشان مانند دیگر شهر‌‌ها در کنار عوامل مطالعاتی نظیر عوامل جغرافیایی، جمعیتی، دینی و گردشگری، از فرهنگی عامه نیز برخوردار است که بخشی از آن، ضرب‌المثل‌های رایج در میان مردم این شهر است. ضرب‌المثل‌‌ها، جملاتی کوتاه، ساده و در عین حال حاوی مضامینی هستند که اغلب با حوزه‌‌‌های مطالعاتی علوم مختلف در ارتباط بوده و بر افکار و اعمال افراد تأثیر گذاشته و لازم است تا پژوهشگران در عرصه‌های گوناگون به مطالعۀ آن‌ها بپردازند. سعی نگارندگان در پژوهش حاضر، آن است تا از منظر جرم‌شناسی و با روش توصیفی‌تحلیلی به بررسی کمی‌ـ محتوایی تمام ضرب‌المثل‌های رایج در کاشان بر اساس مجموعه کتاب‌های نگاشته‌شده در این زمینه بپردازند و به این پرسش پاسخ دهند که بازتاب تئوری‌های جرم‌شناسی علت‌شناسی و پیشگیری از جرم، به‌ترتیب در ضرب‌المثل‌های رایج در این شهر کدام‌اند؛ زیرا ضرب‌المثل‌های رایج در این ‌شهر، از نظر محتوایی بسیار غنی هستند و از یک طرف معرف علل ارتکاب جرم هستند و از سویی دیگر، راهکار‌های پیشگیری از جرم را به مردمان خویش ارائه می‌دهند. بررسی‌ها نشان داد به‌طور کلی در محاورات مردم کاشان، 56 ضرب‌المثل رایج در حیطۀ جرم‌شناسی وجود دارد که از این میان، حدود 22 ضرب‌المثل، بیانگر سه حوزۀ روان‌شناسی، زیست‌شناسی و جامعه‌شناسی جنایی هستند که هریک از منظری خاص، به مطالعۀ پدیدۀ جرم و علل پیدایش آن پرداخته‌اند. جامعه‌شناسی جنایی در قالب پنج نظریۀ آنومی، یادگیری اجتماعی، بوم‌شناسی، برچسب و فشار، از بیشترین فراوانی برخوردار است؛ از میان این پنج نظریه نیز، نظریۀ یادگیری اجتماعی بیشترین فراوانی را دارد و حدود 34 ضرب‌المثل در حیطۀ راهکار‌های پیشگیرانه از جرم بوده و بازتاب اقسام پیشگیری غیرکیفری، یعنی پیشگیری اجتماعی و پیشگیری وضعی از جرم‌اند که پیشگیری اجتماعی، فراوانی بالایی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Common Proverbs in Kashan from the Perspective of Criminological Theories (with an Emphasis on Sociology and Psychology)

نویسندگان [English]

  • Elahe Arabshahi kashi 1
  • Saeed Ghomashi 2
1 MAof Low and Criminalogy, University of Kashan, kashan, Iran
2 Associate Professeor of Jurisprudence and Criminal Low, University of Kashan, kashan, Iran, Corresponding Author
چکیده [English]

Kashan, like other cities, in addition to geographical, demographic, and religious features has a popular culture, a part of which is proverbs. Proverbs are short, simple, yet meaningful sayings that are often related to the various fields of study which affect people's thoughts and actions. Thus they seem necessary for to be studied from various perspectives. In this research, an attempt has been made to examine those proverbs with criminological themes from a qualitative-content method. Proverbs in this city are very rich in content; for example, they identify the causes of crime and they offer strategies for crime prevention as well. Studies have shown that in general, in the conversations of Kashani people, there are 62 proverbs related to the field of criminology, of which about 27 proverbs belong to the three fields of psychology, biology, and criminal sociology, each of which has a specific perspective. The study of the phenomenon of crime and its causes have shown that criminal sociology in the form of 5 theories-- of anomie, social learning, ecology, label, and pressure-- has the highest frequency. Among these five theories, the theory of social learning is the most frequent one. 35 Proverbs are in the field of crime prevention strategies and reflect the types of non-criminal prevention-- i.e., social prevention and crime prevention--in which social prevention has a high frequency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kashan
  • popular culture
  • individual
  • crime
  • prevention

مراجع

  1.  

    1. ابراهیمی، شهرام (1391)، جرم‌شناسی پیشگیری، چ۲، تهران: میزان.
    2. ــــــــ (1393)، جرم‌شناسی پیشگیری، چ۳، تهران: میزان.
    3. ابراهیمی، مهرزاد و چاکرزهی، عبدالوهاب (1394)، «ارتباط میان نرخ جرم و جنایت با تورم و بیکاری در ایران»، پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، سال چهارم، شمارۀ ۲ (پیاپی 10)، 113ـ127.
    4. ابریشمی، احمد (1377)، مثل‌شناسی و مثل‌نگاری (شناخت ویژگی‌های مثل‌های فارسی و تدوین فرهنگ مثل)، تهران: زیور.
    5. احمدی، حبیب (1384)، جامعه‌شناسی انحرافات، تهران: سمت.
    6. اخشابی، فرزاد (1394)، «تعامل پلیس با مشارکت مردمی در پیشگیری از جرم»، دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت و مهندسی صنایع، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، دورۀ ۲، 1ـ11.
    7. اکرمی، محمد و همکاران (1390)، عوامل زیست‌شناختی و ژنتیکی رفتار بزهکارانه، تهران: میزان.
    8. آذرلی، غلامرضا (1371)، ضرب‌المثل‌های مشهور ایران، چ۴، تهران: ارغوان.
    9. آذریان قهفرخی، مرتضی (1395)، «بررسی نظریۀ تأثیر تقلید بر رفتار اجتماعی گابریل تارد»، کنفرانس ملی فقه، حقوق و روان‌شناسی، همایش سازمان‌ها و مراکز غیردولتی، دورۀ ۱، 1ـ7.
    10. برجعلی، احمد و عبدالملکی، سعید (1391)، روان‌شناسی جنایی، چ۳، تهران: دانشگاه پیام نور.
    11. برقعی، یحیی (1351)، کاوشی در امثال و حکم فارسی، قم: نمایشگاه و نشر کتاب.
    12. بکاریا، سزار (1389)، رسالۀ جرایم و مجازات‌ها، ترجمۀ محمدعلی اردبیلی، چ۶، تهران: میزان،
    13. بهادری خسروشاهی، جعفر و خانجانی، زینب (1396)، «صفات شخصیتی پیش‌بینی‌کنندۀ خودکنترلی و تنظیم عاطفی در بزهکاران: تحلیل ارتکاب جرم برحسب روان‌شناسی شخصیت»، فصلنامۀ انتظام اجتماعی، سال نهم، شمارۀ ۲، 1ـ18.
    14. پارسا، احمد (1394)، بررسی و تحلیل علمی و ادبی امثال و حکم پارسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    15. پورسینا، محمد و همکاران (1397)، «مدل مفهومی عوامل روانی‌ـ اجتماعی زمینه‌ساز ارتکاب جرم، ارائۀ یک مطالعۀ داده‌بنیاد»، دوفصلنامۀ پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، سال هفتم، شمارۀ 13، 151ـ181.
    16. پیکا، ژرژ (1390)، جرم‌شناسی، ترجمۀ علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چ۲، تهران: میزان.
    17. ترنر، جاناتان اچ (1393)، نظریه‌های نوین جامعه‌شناختی، ترجمۀ علی‌اصغر مقدس و مریم سروش، تهران: جامعه‌شناسان.
    18. جوانمرد، بهروز (1390)، «تحلیل جرم‌شناختی‌ـ روان‌شناختی بزهکاری در پرتو نظریۀ شخصیت مجرمانه با تأکید بر سه پروندۀ جنایی (خفاش شب تهران، بیجه پاکدشت، عنکبوت تهران)»، مجلۀ کانون وکلای دادگستری مرکز، دورۀ جدید، شمارۀ 45 و 46، 1ـ24.
    19. جی، لارسن، رندی و ام، باس، دیوید (1397)، روان‌شناسی شخصیت (حوزه‌های دانش دربارۀ ماهیت انسان)، ترجمۀ فرهاد جمهری و همکاران، تهران: رشد.
    20. حسینی کشاورز، معصومه (1396)، «نظریه‌های فشار اجتماعی مبتنی بر عدم برابری فرصت‌ها دورکیم و مرتون»، پنجمین همایش ملی فقه، حقوق و علوم جزا، 1ـ14.
    21. حسینی، سید محمد و متولی‌زاده نائینی، نفیسه (1391)، «بررسی نظریۀ برچسب زنی با نگاه به منابع اسلامی»، فصلنامۀ حقوق مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 42، شمارۀ 4، 117ـ136.
    22. حمدیه، مصطفی و شهیدی، شهریار (1389)، اصول و مبانی بهداشت روانی، چ۴، تهران: سمت.
    23. حیدریان، محمود (1346)، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی جنایی، تهران: دهخدا.
    24. خادمی، علی (1389)، رویکردهای نوین در روان‌شناسی رفتارهای جنایی، تهران: علم.
    25. خسروشاهی، قدرت‌الله و همکاران (1390)، «پیشگیری از جرم در پرتو آموزه‌های دینی»، نشریۀ مهندسی فرهنگی، سال ششم، شمارۀ 57 و 58، 8ـ23.
    26. دادستان، پریرخ (1389)، روان‌شناسی جنایی، چ۸، تهران: سمت.
    27. دانش، تاج زمان (1372)، مجرم کیست، جرم‌شناسی چیست، چ۴، تهران: کیهان.
    28. دسترنج، منصوره و دیانت، محسن (1399)، «نقش عوامل خانوادگی در پیشگیری از ارتکاب جرم در بین جوانان با تأکید بر امنیت اجتماعی»، پژوهش‌نامۀ نظم و امنیت انتظامی، سال سیزدهم، شمارۀ ۲ (پیاپی ۵۰)، 149ـ172.
    29. ذوالفقاری، حسن (1389)، «زیبایی‌شناسی ضرب‌المثل‌های فارسی»، مجلۀ بوستان ادب، دورۀ ۲، شمارۀ ۲ (پیاپی 1/58)، 51ـ82.
    30. ـــــــ (1392)، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، تهران: علم.
    31. رجب‌زاده، ‌هاشم (1372)، برخی از مثل‌ها و تعبیرات فارسی (ادبی و عامیانه)، مشهد: آستان قدس رضوی.
    32. رحیمی‌نژاد، اسماعیل، 1388، جرم‌شناسی، تبریز: فروزش.
    33. رشادتی، جعفر (1390)، پیشگیری از جرم در قرآن کریم، تهران: پیام راشده.
    34. رشیدی، امین‌الله (1372)، از کاشان تا کاناری (جزایر قناری)، کتابخانۀ سنایی.
    35. رنجبر، محمود و ستوده، هدایت‌الله (1397)، مردم‌شناسی با تکیه بر فرهنگ مردم ایران، چ۱۰، تهران: ندای آریانا.
    36. ریتزر، جورج (1374الف)، نظریه‌های جامعه‌شناختی، ترجمۀ محمد صادق مهدوی و همکاران، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
    37. ــــــــ (1374ب)، نظریه‌های جامعه‌شناسی، ترجمۀ احمدرضا غروی‌زاد، چ۲، قم: ماجد.
    38. ریدوت، رونالد و ویتینگ، کلیفورد (1375)، ضرب‌المثل‌های انگلیسی به فارسی، مسعود میرزایی و حمیدرضا بلوچ، تهران: پارسا.
    39. زراعت، عباس (1391)، حقوق کیفری اقتصادی، تهران: جنگل، جاودانه.
    40. ستوده، هدایت‌الله (1396)، آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات)، چ۲۶، تهران: آوای نور.
    41. ستوده، هدایت‌الله و همکاران (1392)، روان‌شناسی جنایی، چ۸، تهران: آوای نور.
    42. سلاحی، جعفر (1388)، اساس و مبانی جرم‌شناسی، چ۲، تهران: جاودانه، جنگل.
    43. سلمانی آرانی، حبیب‌الله (1375)، سیمای کاشان، قم: بشیر.
    44. سلیگمن، مارتین و همکاران (1389)، آسیب‌شناسی روانی، ترجمۀ رضا رستمی و همکاران، تهران: کتاب ارجمند با همکاری ارجمند و نسل فردا.
    45. شاطری، علی‌اصغر (1385)، ضرب‌المثلای کاشونی، چ۴، کاشان: مرسل.
    46. شکورزادۀ بلوری، ابراهیم (1387)، دوازده هزار مثل فارسی و سی هزار معادل آن‌ها، مشهد: آستان قدس رضوی.
    47. عاطفی، حسن (1386)، لغات و ضرب‌المثل‌های کاشانی، به‌کوشش افشین عاطفی، کاشان: مرسل.
    48. عظیم‌زاده اردبیلی، فائزه و ملک‌زاده، فهیمه (1393)، «پیشگیری از جرایم در آموزه‌های قرآن»، فصلنامۀ قرآن و علوم بشری، سال سوم، شمارۀ 2، 107ـ۱۲۶.
    49. فاطمی، جمیله (1390)، «بررسی و تحلیل منطقی لغزش‌های فکری خرد عامه در ضرب‌المثل‌های فارسی»، کهن‌نامۀ ادب پارسی، سال دوم، شمارۀ ۱، 87ـ99.
    50. فروید، زیگموند (1397)، ایگو و اید (من و نهاد)، گردآوری به‌وسیلۀ جو آن ریویر، ترجمۀ امین پاشا صمدیان، چ۳، تهران: پندار تابان.
    51. فولادی، غلامحسن (1375)، یکصد و پنجاه ضرب‌المثل به سه زبان فارسی عربی انگلیسی، بی‌جا: مؤلف.
    52. فیروزجائیان، علی‌اصغر و ‌هاشمی، سید ضیا (1395)، «قانون‌گریزی به‌مثابۀ آنومی اجتماعی»، فصلنامۀ مطالعات امنیت اجتماعی، شمارۀ 47، 81ـ106.
    53. قالیباف، محمدباقر و همکاران (1389)، «بررسی و تحلیل نقش کانون‌های جرم‌خیز در وقوع جرایم شهری»، شهرداری‌ها، سال یازدهم، شمارۀ 100، 22ـ32.
    54. قماشی، سعید و عارفی، مرتضی (1396)، «موانع سیاسی و اقتصادی پیشگیری اجتماعی از جرم»، آموزه‌های حقوق کیفری دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شمارۀ 13، 85ـ113.
    55. کسن، موریس (1387)، اصول جرم‌شناسی، ترجمۀ میر روح‌الله صدیق، چ۲، تهران: دادگستر.
    56. کلدی، علیرضا (1381)، «انحراف، جرم و پیشگیری»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، سال دوم، شمارۀ ۳، 51ـ72.
    57. کلکوهن، ایان (1390)، طراحی عاری از جرم، ترجمۀ مهرداد رایجیان اصلی و حمیدرضا عامری سیاهویی، چ۲، تهران: میزان.
    58. گسن، ریموند (1392)، جرم‌شناسی نظری، ترجمۀ مهدی کی‌نیا، چ۵، تهران: مجد.
    59. گنجی، کامران (1394)، ضرب‌المثل‌های رایج فارسی در ترازوی نقد قرآنی، پایان‌نامه ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشکده اصول‌الدین شعبۀ دزفول، استاد راهنما: مهرداد ویس کرمی.
    60. مارش، یان و همکاران (1389)، نظریه‌های جرم، ترجمۀ حمیدرضا ملک‌محمدی، تهران: میزان.
    61. محسنی، فرید (1393)، «دستاورد‌های نظری و عملی جرم‌شناسی رشدمدار»، فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی، شمارۀ 66، 145ـ168.
    62. ــــــ (1394)، جرم‌شناسی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
    63. محمدی برنجه، علی (1379)، فرهنگ ضرب‌المثل‌های افشار آذربایجان، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    64. محمدی جورکویه، علی و مصطفی‌پور، مسعود (1394)، «رویکرد جرم‌شناختی، اسلامی بر قلمرو تأثیر عوامل زیستی بر رفتار مجرمانه»، فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی، شمارۀ 70، 127ـ151.
    65. محمدی، شهرام و همکاران (1397)، «نقش خانواده، مدرسه و رسانه در پیشگیری از وقوع جرم با تأکید بر معیار‌های بین‌المللی حاکم بر تعهد دولت‌ها در آموزش افراد»، فصلنامۀ تدریس‌پژوهی، سال ششم، شمارۀ ۴، 233ـ254.
    66. مختاری، مرضیه و نظری، جواد (1389)، جامعه‌شناسی کیفیت زندگی، تهران: جامعه‌شناسان.
    67. مزرعتی، احمد (1386)، مردم‌شناخت (ترانه‌ها و بازی‌های کودکان)، دفتر اول، تهران: دعوت.
    68. ـــــــ 1390، مردم‌شناخت (واژگان، ضرب‌المثل و داستان)، دفتر سوم، تهران: دعوت.
    69. مهدوی، محمود (1390)، پیشگیری از جرم، تهران: سمت.
    70. میرزایی، سارا (1396)، جامعه‌شناسی جنایی، تهران: جامعه‌شناسان.
    71. نایبی، هوشنگ و همکاران (1396)، «نظریۀ آنومی دورکیم و مرتن؛ شباهت‌ها، تفاوت‌ها و شیوه‌های اندازه‌گیری»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، دورۀ ۱۷، شمارۀ 66، 9ـ51.
    72. نبوی، محمد‌هادی (1391)، «علل و عوامل روانی جرم از منظر قرآن کریم»، نشریۀ مهندسی فرهنگی، سال هفتم، شمارۀ 69 و 70، 11ـ24.
    73. نجفی توانا، علی (1390)، جرم‌شناسی، چ۱۰، تهران: آموزش و سنجش.
    74. نیازپور، امیرحسن (1393)، «اساسی‌سازی حقوق پیشگیری از جرم در ایران»، پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شمارۀ ۶، 91ـ111.
    75. نیازی، شهریار و نصیری، حافظ (1388)، «ارزش فرهنگی ترجمۀ ضرب‌المثل‌ها و کنایات (عربی‌ـ فارسی)، دوفصلنامۀ زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا(س)، سال اول، شمارۀ ۱، 167ـ184.
    76. والک لیت، ساندرا (1386)، شناخت جرم‌شناسی، ترجمۀ حمیدرضا ملک‌محمدی، تهران: میزان.
    77. وایت، راب و هینز، فیونا (1383)، جرم و جرم‌شناسی: متن درسی نظریه‌های جرم و کجروی، ترجمۀ علی سلیمی، قم: مؤسسۀ پژوهشی حوزه و دانشگاه.
    78. وایت، راب و هینس، فیونا (1389)، درآمدی بر جرم و جرم‌شناسی، ترجمۀ میر روح‌الله صدیق، چ۳، تهران: دادگستر.
    79. ولد، جرج و همکاران (1380)، جرم‌شناسی نظری (گذری بر نظریه‌های جرم‌شناسی)، ترجمۀ علی شجاعی، تهران: سمت.
    80. هزارجریبی، جعفر و صفری شالی، رضا (1389)، «بررسی عوامل مؤثر بر ارتکاب جرم (مطالعۀ موردی زندانیان استان مرکزی)»، فصلنامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 46، 41ـ74.
    81. Abajobir, A. A. et al., (2017), "Gender differences in delinquency at 21 years following childhood maltreatment: A birth cohort study", Journal of Personality and Individual Differences, Vol. 106: 95-103.
    82. Mann, F. and et al., (2015), "Person environment interactions on adolescent delinquency: Sensation seeking, peer deviance and parental monitoring", Journal of Personality and Individual Differences, Vol. 76: 129-134.  
    83. Rasul, S. (2015), "Gender and Power Relationships in the Language of Proverbs: Image of a Woman", FWU Journal of Social Sciences, 9 (2): 53ـ

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار