قاعدۀ زرین در اندیشۀ اخلاقی فیض کاشانی

نوع مقاله : علمی -ترویجی

نویسنده

استادیار گروه ادیان وفلسفه دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

یکی از ابزارهای مؤثر برای ایجاد فرهنگ اخلاقی‌زیستن در جامعه، قاعدۀ زرین اخلاق است. بر اساس این قاعده که تقریرهای مختلفی از آن در دو وجه ایجابی و سلبی صورت گرفته است، افراد در صورتی می‌توانند زیست اخلاقیِ مسالمت‌آمیزی داشته باشند که هرچه برای خود می‌پسندند، برای دیگران نیز بپسندند و آنچه برایشان مطلوب نیست، برای دیگران نیز مطلوب ندانند. این قاعده در کنار دیگر اشتراکات عقلی و الهیاتی ادیان، به‌مثابۀ ابزاری اخلاقی برای تقریب میان ادیان و تمدن‌های مختلف نیز مورد توجه اخلاق‌گراها قرار گرفته است. در سنت اسلامی نیز علمای اخلاق بر اساس آیات و روایات مختلف، مصادیق متعددی از قاعدۀ زرین را در آثار اخلاقی خود تبیین کرده‌اند. فیض کاشانی که توجه به برخی آراء اخلاقی‌اش محور اصلی پژوهش حاضر است، در آثار مختلف خود، آموزه‌های اخلاقی‌ شفقت، مهربانی، مدارا، خوش‌سخنی با دیگران و... را از مهم‌ترین ابزارهای اخلاقی برای زندگی مسالمت‌آمیز در جامعۀ اسلامی معرفی می‌کند. در این جستار با اشاره به کارکردهای قاعدۀ زرین، این آموزه‌های اخلاقی از منظر قاعدۀ زرین مورد توجه قرار گرفته و نشان داده شده است که آموزه‌های اخلاق اجتماعیِ فیض کاشانی را می‌توان از مصادیق صورت‌بندیِ کلی قاعدۀ زرین دانست. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Golden Rule in the Feyz -e- Kashani's Moral Thought

نویسنده [English]

  • Hasan Ahmadizade
Assistant Professor of Religions and Philosophy, University of Kashan, kashan, Iran
چکیده [English]

One of the effective tools for creating the culture of living morally in the society is the Golden Rule. There have been different readings for this rule, both negative and positive. According to this rule, human beings can have a morally peaceful life only if they treat others as they would like to be treated by them (positive or directive form), and do not treat others in those ways that they would not like to be treated (negative or prohibitive form). This rule, alongside other rational and theological subscriptions among religions, has been noticed by moralists as a moral tool for the proximity among religions. In the Islamic tradition, moral thinkers have also put forth different examples for the Golden Rule, based on Quranic Verses and Ahadith. Feyz-e-Kashani, whose moral thoughts will be considered in this article, in his different books has explainef some of the moral concepts such as compassion, kindness, and tolerance with people as the effective tools for creating the culture of living morally in society. In this article we will try to study the examples of Golden Rule and their functions in Feyz-e-Kashani's moral books

کلیدواژه‌ها [English]

  • Golden Rule
  • Morality
  • Religions
  • Feyz-e-Kashani
  1.  

    1. قرآن کریم.
    2. ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبةالله (1404ق)، شرح نهج البلاغه، قم: مکتبة آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
    3. اسدی‌نیا، سهام (۱۳۹۹)، «سعادت و نسبت آن با دین در اندیشۀ ابن سینا وفیضکاشانی»، نشریۀ پژوهش‌های مابعدالطبیعی، سال سوم، شمارۀ ۲، ۸۳ـ۱۰۸.
    4. بهشتی، محمد (۱۳۹۰)، «فقه اخلاقی تربیتی فیض کاشانی»، تربیت اسلامی، شمارۀ 12، ۱۰۵ـ۱۱۹.
    5. جان هیک (۱۳۸۶)، «دفاعیه‌ای برای هانس کونگ (بنیان‌های دینی نظریۀ اخلاق جهانی)»، ترجمۀ محمد میرزاخانی، مجلۀ اخبار ادیان، شمارۀ 22، 63ـ66.
    6. داودی، محمد (۱۳۸۰)، «رفق و مدارای تربیتی در سیرۀ معصومین(ع)»، مجلۀ حوزه و دانشگاه، شمارۀ 28.
    7. رضی، هاشم (1384)، متون شرقی و سنتی زرتشتی، تهران: انتشارات بهجت.
    8. زعبلاوی، صلاح‌الدین (بی‌تا)، دراسات فی النحو، موقع اتحاد کتاب العرب.
    9. سیدقریشی، ماریه و دهقانی فیرزوآبادی، وحید (۱۳۹۴)، «سعادت و فضیلت در اندیشۀ اخلاقی فیض کاشانی»، پژوهشنامۀ اخلاق، شمارۀ 27، ۱۲۵ـ۱۴۰.
    10. عاشوری، مریم و ملکوتی، محمدجواد (۱۳۹۱)، «راه‌های تأدیب نفس از منظر فیض کاشانی»، نشریۀ بصیرت و تربیت اسلامی، شمارۀ 22، ۱۱۵ـ۱۳۴.
    11. فیض کاشانی، ملا محسن (بی‌تا)، رسالة الانصاف فی بیان الحق و الاعتساف، تصحیح مایل هروی، قم: کتابخانۀ دیجیتالیِ تبیان.
    12. ـــــــــ (1383)، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
    13. ــــــــ (1418ق)، النخبة فی الحکمة العملیة و الاحکام الشرعیه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
    14. ــــــــ (1423ق)، الحقائق فی محاسن الاخلاق، بیروت: دار الکتب العربی.
    15. ــــــــ (1362)، منهاج النجاة فی بیان العلم الواجب علی کل مسلم و مسلمه، قم: انتشارات مهدیه.
    16. ــــــــ (1371)، دیوان اشعار، تهران: انتشارات اسوه.
    17. کانت، امانوئل (1369)، بنیادهای مابعدالطبیعۀ اخلاق، ترجمۀ حمید عنایت و علی قیصری، تهران: انتشارات خوارزمی.
    18. کلینی، محمد بن یعقوب (1405ق)، الاصول من الکافی، بیروت: دار الاضواء.
    19. کریمی لاسکی، محمد و فرامرز قراملکی، احد (۱۳۹۶)، «تحلیل مفهومی و گزاره‌ای قاعدۀ زرین اخلاق»، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی ذهن، دورۀ 18، شمارۀ 69، ۲۲۷ـ۲۵۲.
    20. مجلسی، محمدباقر (1386)، بحار الانوار، تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
    21. نراقی، ملامهدى (1381)، جامع السعادات، قم: دار التفسیر.
    22. نراقی، ملا احمد (1378)، معراج السعادة، قم: انتشارات هجرت.
    23. نیشابوری، رضی‌الدین ابو جعفر محمد (1341)، مکارم اخلاق در «دو رساله در اخلاق»، به‌کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    24. ورّام، مسعود بن عیسی (بی‌تا)، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر المعروف، قم: مکتب الفقیه.
    25. Blackburn, Simon (2003), Being Good: A Short Introduction to Ethics, Oxford Paperbacks.
    26. Gensler, Harry, J. (2011), Ethics: A Contemporary Introduction, Second Edition, Routledge.
    27. Neusner Jacob & Chilton Bruce (2008), The Golden Rule: The Ethics of Reciprocity in World Religions, Continuum International Publishing.
    28. Rachels, James (2019), The Elements of Moral Philosophy, McGraw-Hill Education.