نگاهی به رساله ساز و پیرایه شاهان پرمایه اثر بابا افضل کاشانی

نویسنده

چکیده

مقوله سیاست، همواره از مسائل مورد اهتمام اندیشه‌وران ایرانی بوده است و سابقه آن به پیش از اسلام می‌رسد. هم فیلسوفان و هم سیاستمداران و ادیبان، هر کدام به گونه‌ای به این موضوع پرداخته‌اند. رساله‌های فلسفی و سیرالملوک یا سیاست‌نامه‌های فراوانی به قلم نویسندگان بزرگی از ایران بر جای مانده است که هرکدام نشانگر طرز تلقی خواص و عوام از مقوله سیاست و حکومت در دوره‌های مختلف تاریخ ایران زمین می‌باشد. آثار گران‌سنگی که از فارابی، ابوالحسن عامری، خواجه نظام‌الملک و خواجه نصیر طوسی و حتی سعدی شیرازی بر جای مانده، نشانگر توجه جدی اهل فکر به این مسئله بوده است. یکی دیگر از نویسندگانی که به این مهم همت گماشته، افضل‌الدین محمد بن حسن مرقی کاشانی، حکیم، عارف و شاعر ایرانی نیمه دوم سده ششم و نیمه نخست سده هفتم هجری، و مشهور به بابا افضل است. او از دانشوران تأثیر‌گذار در ایران و جهان اسلام است که تنوع آثار و گوناگونی زمینه‌های اندیشه او برجستگی خاصی به وی بخشیده است. بابا افضل در اقسام مختلف حکمت و ادب و تصوف، قلم زده است. از دیگر عرصه‌هایی که بدان پرداخته، فلسفه سیاسی است. رساله ساز و پیرایه شاهان پرمایه، مهم‌ترین اثر او در این حوزه می‌باشد. افضل‌الدین در این تصنیف مختصر، اهم مسائل مطروح در دانش سیاست زمانه خود را با نثری شیوا به فارسی نوشته است. این رساله از آن نظر حائز اهمیت بسیار است که علاوه بر سادگی و استحکام بیان، به نوعی نماینده سنت اندیشه سیاسی در ایران پس از اسلام در زمان خود می‌باشد. مقاله حاضر در صدد آن است که با مروری مختصر در آثار سیاسی پیش از بابا افضل در حوزه تمدن ایرانی‌ـ اسلامی، جایگاه رساله ساز و پیرایه شاهان پرمایه را در این عرصه، همچنین تبیین و میزان اثرپذیری آن را از پیشینیان، به‌ویژه خواجه نظام‌المک طوسی، بررسی نماید. نکته دیگری که در این مقاله مورد توجه قرار گرفته است، دیدگاه خاص بابا افضل درباره سیاست و حکومت‌داری در زمانه خود می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Sāz va Pirāyeh Shāhān Pormāyeh: A Monograph of Bābā Afzal Kāshāni

نویسنده [English]

  • Hasan Akbari Beiragh
چکیده [English]

Politics has always been of interest to Irānian thinker as reflected in its traces in Pre-Islamic Periods. Politicians, philosophers, and scholars have touched upon it in different, ways. Great monographs and books on politics have been produced by ancient Iranian scholars that reflect their views on politics and government. Examples include master pieces by Fārābi, Abul Hasan Ameri, Khajeh Nazām Almulk, Khajeh Nasir Toosi and even Sa'di Shirāzi. An outstanding example is Afzaluddin Mohammad Ibn Hasan Maraghi Kāshāni, a great Iranian scholar known as Bābā Afzal of late 6th and early 7th centuries (A.H). He has been an influential figure in the Islamic world and he is outstandingly revered for the variety of his prolific production in literature, Sufism, wisdom and so on. He has also written on Political philosophy. His work known as Sāz va Pirāyeh Shāhān Pormāyeh (the affairs of wealthy kings) is his most significant work in this area in which he discusses major political issues of his time in fluent Persian. The work is significant for its representation of political thought after Islamic. This paper briefly reviews political works by Bābā Afzal and discusses the effect of previous related sources especially those of Khajeh Nazām Almulk on his political writing. The paper especially targets Bābā Afzal’s unique views on the politics and government of histime.

کلیدواژه‌ها [English]

  • BāBā Afzal
  • Iranian Islamic
  • Philosophy
  • Sāz va Pirāyeh