اتحاد عقل و نقل و شهود در اندیشۀ فیض کاشانی

نویسنده

چکیده

فیض کاشانی از دانشمندان بزرگ شیعۀ امامی است که آثار بسیاری در زمینههای گوناگون اسلامی از خود به یادگار گذارده است. وی به هر دو گرایش عرفان و اخباری‌گری تمایل داشته است. در دوران میان‌سالی از عرفا دفاع میکند و به مخالفان جواب میدهد. در عین حال، گرایش‌های اخباری را به کلی کنار نمیگذارد. در واقع، این دوران را در جدالی نهانی میان این دو گرایش طی میکند. سرانجام این جدال تا حدی به سوی گرایش اخباری جهت مییابد. وی در دوران پختگی عمر خود به جمع روایات روی میآورد، لیکن میل باطنی وی به عرفان، تا آخر عمر نیز باقی میماند تا جایی که در کهن‌سالی نیز در جدال میان عرفان و اخبار بوده و سعی در جمع میان آن‌ها داشته است. وی به سه شاهپر عقل و نقل و شهود عرفانی، در رسیدن به حقیقت و کشف آن توجه داشته و در آثار حدیثی و تفسیری مهم خود از آن‌ها یاد کرده است. فیض گرچه در کتاب‌های روایی و تفسیر خود به سبک اهل حدیث عمل کرده و به اخباریان نزدیک شده است، هیچگاه از اصول متعارف عقلایی بیرون نرفته و همواره در صدد برهانی کردن مبانی روایی خویش است و در مواردی که مباحث اخباریان را متعارض با عقل و عرف میبیند، به نقد آن‌ها میپردازد. فیض در عصر اخباریان میزیست و به تفسیر روایی گرایش داشت، با این حال، مبانی تفسیری خاصی دارد که تفسیر او را تفسیری متمایز و جاودانه ساخته است، از جمله اهتمام به تفسیر بر اساس محکمات قرآن، اختصاص نداشتن تفسیر قرآن به معصومین(ع) و اعتنا به عموم لفظ نه خصوص مورد این باور که هر لفظی دو وجه دارد: ظاهر لفظ که پوستۀ آن است، و روح و حقیقت لفظ که درک آن مخصوص اولوالالباب و راسخان در علم است و مردم بر حسب حظ و ذوق و درجات خود به آن دست مییابند. فیض به اصول متعارف حدیثی اهتمام دارد. روش قدما را در تشخیص حدیث صحیح ترجیح میدهد؛ اعتبار صحت و ضعف را تنها در روایات فقهی میپذیرد؛ روایات کتب اربعه را قطعی الصدور نمیداند؛ و بر این باور است که صدور برخی روایات با توجه به مقتضیات زمان بوده و چه بسا امروزه تفاوت‌هایی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The unity of wisdom, intuition, and The unity of wisdom, intuition, and

نویسنده [English]

  • Saeid Shafiei
چکیده [English]

Feiz Kashani was a prolific Shiite scholar who wrote his works on different Islamic Topics. He worked in both gonstic and traditionist schools. In his youth, he defended the Sufis while not totally dismissing the traditionists. Later in life he opted more for the traditionist school. At his old age, he compiled traditions and parted with the gonstics. He paid attention to the tree elements of wisdom, intuition, and tradition in discovering truth and referred to them in his works on interpretation. Although he took a traditionist approach n his works, he never lost view of wisdom and principles of logical reasoning and questioned the traditions that seemed contrary to wisdom. He lived in the age of traditionists. However, his attention to the unambiguous in the quran and his beliefs in both the surface and the deep meanings of words made his interpretive work unique, Feiz believes that many traditions originated because of the exigencies of a given period.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Feiz
  • Wisdom
  • Tradition
  • Intuition