محتشم و میرعزا؛ وام‌گیری‌های نسخ تعزیۀ میرعزا کاشانی از ترکیب‌بند عاشورایی محتشم کاشانی

نویسندگان

چکیده

کمتر از سیصد سال پس از محتشم کاشانی، در زادگاه و زیستگاه این شاعرِ پیشگام مکتب وقوع، سبک واسوخت و سرایندۀ مشهورترین غمنامۀ عاشورایی، مردی دیده به دنیا گشود که او هم در مرثیه‌سرایی و تعزیه‌سازی، سرآمد همگنان شد. در این مقاله کوشش شده است ضمن برشمردن شرح مختصری از زندگی‌نامۀ محتشم و سید مصطفی کاشانی ملقب به میرعزا، به اشتراک‌های دورۀ زندگی آن‌ها، زادگاه مذهبی‌ شیعی، حکومت باثبات و طولانی دو شاه صفوی و قاجاری و حمایت هر دوی آن‌ها از شعر و آیین‌های عاشورایی و بالمآل نوع وام‌گیری لفظی و معنوی نسخ تعزیۀ میرعزا از ترکیب‌بند عاشورایی محتشم پرداخته شود. این پژوهش در صدد پاسخ به این پرسش است که چگونه شعر عاشورایی محتشم به‌عنوان سرآمد اشعار عاشورایی همۀ دوران‌های شعر فارسی، بر شعر عامیانه، نمایشی و موسیقیایی نسخ تعزیۀ میرعزا تأثیر گذاشته است. نتیجۀ این واکاوی نشان می‌دهد که واژه‌واژۀ این عاشورایی‌نامه در نسخه، نسخۀ تعزیه به‌ویژه اشعار میرعزا تکرار شده و حتی خواندن بخش‌هایی از ترکیب‌بند محتشم، جزئی از مراسم تعزیه‌خوانی در دورۀ اوج این هنر در تکیۀ دولت ناصری بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Muhtasham and MirAza; Literary borrowings of MirAza Kashani's Ta'zieh scripts from Muhtasham Kashani’s Tarkib-Band

نویسندگان [English]

  • Mohammad Khodadad NooshAbadi
  • Saeed Kheirkhah
چکیده [English]

Less than three hundred years after Muhtasham Kashani, in the birthplace and homeland of this pioneering poet of Voqu’ School and WaSukht style and the composer of the most famous elegy of Ashura, a man was born who stood a head and shoulders above other poets in composing elegy and Ta’zieh. Endeavour has been made in this article to point out a brief biography of Muhtasham and Seyyed Mustafa Kashani, known as MirAza, and to indicate the similarities in their lives and their religious-Shiite birthplace, and also to discuss stable and long-age government of two Safavid and Qajar kings and their support from poetry and rituals of Ashura and eventually, to reveal the type of literal and spiritual borrowings of MirAza’s Ta’zieh scripts from Muhtasham’s Tarkib-Band. This study seeks to answer how Muhtasham’s poems of Ashoura, as the best examples of his kind in all the periods of Persian poetry, have influenced the Mirazaa’s folk, dramatic, and musical poetry. The results of this analysis suggest that every single word of this Muhtasham’s poem has been recurred within the scripts of Ta’zieh, especially those of MirAza’s, and even reciting some verses of Muhtasham’s Tarkib-Band has been a part of Ta’zieh ceremony in Naseri Tekyeh Dowlat during the zenith of this art.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Muhtasham Kashani
  • MirAza Kashani
  • Ashura Poetry
  • Ta’zieh script