مطالعات باستان‌سنجی محراب ضلع غربی شبستان شمالی جامع کاشان

نویسندگان

چکیده

مسجدجامع کاشان از قدیمی‌ترین بناهای ثبت‌شدۀ دورۀ اسلامی در کاشان است. این مسجد دارای سه محراب گچ‌بری است که یکی در گنبدخانه و دو محراب در شبستان شمالی مسجد قرار دارد. برای تعیین قدمت محراب گچ‌بری اصلی، از آجر به‌دست‌آمده برای سال‌یابی ترمولومینسانس نمونه‌برداری شد و نیز برای شناسایی رنگدانه‌های به‌کاررفته در تزیینات مسجد در دوره‌های مختلف، از همۀ بقایای رنگ در دو محراب شبستان شمالی و گچِ گچ‌بری‌ها نمونه‌برداری شد. برای شناسایی ترکیبات به‌کاررفته در رنگ‌ها، بررسی نوع ملات و اجزای گچ‌بری از میکروسکوپ نوری پلاریزان (PLM) وپراش پرتو ایکس (XRD) و برای شناسایی عنصری نمونه‌ها از میکروسکوپ الکترونی مجهز به پاشندگی پرتو ایکس (SEM-EDX) استفاده شد. همچنین برای بررسی نوع ملات و اجزای گچ‌بری و بررسی مواد آلی احتمالی به‌کاررفته در گچ و رنگدانه، از روش طیف‌سنجی زیر قرمز (FTIR) استفاده شد. نتایج سال‌یابی آجر از محراب قدیمی رویی نشان داد که این بخش مربوط به 20 ± 550 سال پیش از این است. نتایج نشان داد که در دوره‌های مختلف از مواد متفاوتی استفاده شده است؛ برای مثال برای رنگ آبی از لاجورد در تزیینات محراب قدیمی، از مالاکیت برای رنگ سبز، از سرنج برای رنگ قرمز و از سفید سرب برای تهیۀ رنگ خاکستری استفاده شده است. در این بررسی، نوع گچ به‌کاررفته، ترکیبات افزوده و چگونگی عمل‌آوری آن نیز بررسی شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Archaeometry of western side Mihrab of northern Shabistan of Kashan’s Jami’ mosque

نویسندگان [English]

  • Mohsen Younesi
  • Vahid Askarpour
  • Vahid Askarpour
چکیده [English]

Jami’ mosque of Kashan is one of the oldest recorded sites of Islamic era. This mosque has three stucco Mihrabs; one in the dome and two in the north Shabistan of the mosque. In order to determine the date of the main Mihrab, samples of the bricks were taken for Thermoluminescence (TL) dating. In addition, sampling was accomplished for identification of the pigment and stucco used in the Mihrab. Polarized light microscope (PLM) and X-ray diffraction (XRD) were used for identification of pigments and the mortar and plaster components, and a scanning electron microscope with energy dispersive X-ray (SEM-EDX)  for elemental analysis of the samples. The result of Thermoluminescence (TL) dating of brick sample of the upper Mihrab addressed 550±20 years ago as construction date of the Mihrab. Results also revealed that in the decorations, lapis lazuli and red lead had been used for creating blue and red colors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jami’ Mosque of Kashan
  • Thermoluminescence (TL) dating
  • pigment
  • PLM
  • XRD
  • SEM-EDX

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار