کالبد فرهنگی شهر: واکاوی الزامات و چالش‌های پایداری مناظر فرهنگی در تدوین نقشۀ فرهنگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

2 دانشیار گروه مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

3 استادیار گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

چکیده

نقشۀ فرهنگی یکی از ابزارهای مهم برنامه‌ریزی و توسعۀ شهری با رویکرد فرهنگی و ناظر بر مهندسی دارایی‌های فرهنگی است. منظر فرهنگی که محصول مشترک مداخلۀ هدفمند بشر در طبیعت است، یکی از دارایی‌های چندوجهی در نقشۀ فرهنگی به شمار می‌رود. در مطالعات شهری، تدوین نقشۀ فرهنگی نیازمند بررسی پایداری مناظر فرهنگی است؛ ازاین‌رو مسئلۀ پژوهش حاضر واکاوی الزامات و چالش‌های پایداری مناظر فرهنگی در تدوین نقشۀ فرهنگی شهر کاشان است. روش پژوهش ترکیبی و در دو فاز کیفی با رویکرد پدیدارشناسانه و کمی به روش پیمایشی انجام گرفت. نمونۀ پژوهش در فاز اول 15 نفر از متخصصان موضوعی است که به روش هدفمند وابسته به معیار برگزیده شدند؛ ابزار گردآوری اطلاعات مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و عمیق بود. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش کولایزی و سنجش اعتبار داده‌های پژوهش از طریق ضریب توافق و دو کدگذار استفاده شد. در فاز دوم نمونۀ آماری 150 نفر از کارشناسان بخش میراث فرهنگی و گردشگری، کارشناسان شهری، کارشناسان معماری و طراحی شهری در شهر کاشان بودند که به‌شیوۀ غیرتصادفی و در دسترس انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته برگرفته از فاز اول بود که روایی صوری و محتوایی آن تأیید و پایایی آن با آلفای کرونباخ بالاتر از ۷/۰ برآورد شد. برای تجزیه ‌و تحلیل از تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. نتایج نشان داد الزامات و چالش‌های پایداری مناظر فرهنگی شامل 5 دستۀ فنی و زیرساختی، مراقبتی و ایمنی، مدیریتی، فرهنگی و اجتماعی و طبیعی با 43 مؤلفه بود. نتایج بخش کمی نشان داد بار عاملی عناصر طبیعی، زیرساختی و فرهنگی و اجتماعی به‌ترتیب بیشترین ضریب را دارند. از نظر میانگین نظرات متخصصان، بعد فرهنگی و اجتماعی و مراقبتی و ایمنی به‌ترتیب دارای اولویت بیشتری در پایداری مناظر فرهنگی در نقشۀ فرهنگی هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Cultural Frameworks of Cities: An Analysis of Requirements and Challenges of Sustainability of Cultural Landscapes in Compiling Cultural Maps

نویسندگان [English]

  • Meisam Namaki 1
  • Saeid Sharifi 2
  • Mohammad Latifi 3
1 PhD Student of Cultural Management and Planning, Islamic Azad University, Isfahan Branch (Khorasgan), Isfahan, Iran
2 Department of Cultural Management, Islamic Azad University, Isfahan Branch (Khorasgan), Isfahan, Iran
3 Department of Architecture and Urban Design, Islamic Azad University, Naein Branch, Naein, Iran
چکیده [English]

A cultural landscape, as the common product of intentional interventions of man in nature, is considered one of the multifaceted assets in cultural maps. In urban studies, compiling a cultural map requires checking the sustainability of cultural landscapes; therefore, the problem of current research is to analyze the requirements and challenges of the sustainability of cultural landscapes in the compilation of the cultural map of city of Kashan. The research method was combined and conducted in two qualitative phases with a phenomenological and quantitative approach using a survey method. The sample research in the first phase included 15 experts selected in a purposeful way; the data collection tool included a semi-structured, in-depth interview; Colaizzi’s method was used to analyze the data and to measure the validity of the research data through the agreement coefficient and two coders. In the second phase, the statistical sample included 150 experts of tourism cultural heritage, urban section, and architecture and urban design section from Kashan who were selected through a Non-probability sampling. The tool of data collection was a researcher-made questionnaire taken from the first phase; face and content validity of which had been confirmed, and the reliability of which had been estimated at 0.7 with Cronbach alpha. Confirmatory factor analysis was used for the analysis of the data. The results showed that the requirements and challenges of sustainability of cultural landscapes included 5 categories: a technical and infrastructural one, the category of care and safety, management category, a socio-cultural one, and a natural one with 43 components. The results of the quantitative part showed that the factors of natural, infrastructural, cultural, and social elements have the highest coefficients respectively. According to experts’ average opinions, the cultural and social dimensions as well as the category of care and safety, respectively, have the higher priority in the sustainability of cultural landscapes in cultural maps.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cultural landscapes
  • framework of city
  • Kashan
  • cultural maps

مراجع

  1. ابراهیمی دهکردی، امین (1393)، «بررسی و تحلیل ظرفیت‌های گردشگری هورامان با تأکید بر خوانش منظر فرهنگی»، فصلنامۀ جغرافیایی فضای گردشگری، دورۀ 4، شمارۀ 13: 59ـ77.
  2. اشرفی، مهناز (1399)، «پایداری در معماری استقرارگاه‌های منظر فرهنگی میمند»، مطالعات معماری ایران، شمارۀ 17: 22ـ۹۷.
  3. بمانیان، محمدرضا، انصاری، مجتبی، و الماسی‌فر، نینا (1389)، «باززنده‌سازی منظر فرهنگی تخت سلیمان با تأکید بر رویکرد‌های بازآفرینی و حفاظت از میراث جهانی ICOMOS (منشور فلورانس، پی. اچ. چایلدهود، سیاست بنگاه پارک‌های کانادایی، بنگاه پارک ملی ایالات متحده)»، مدیریت شهری، دورۀ 8، شمارۀ 26: 7ـ26.
  4. پارچه‌باف مطلق فاطمه، و عالمی، بابک (1400)، «بررسی و ارزیابی بازار تاریخی کاشان از منظر پایداری زیست‌محیطی»، دوفصلنامۀ علمی کاشان‌شناسی، دورۀ 14، شمارۀ 27: 1ـ56.
  5. جاوری، محسن، و منتظر ظهوری، مجید (1399)، «اقبالیۀ کاشان؛ شواهد باستان‌شناسی از پهنۀ فرهنگی دشت کاشان»، دوفصلنامۀ علمی کاشان‌شناسی، دورۀ 13، شمارۀ 2: 135ـ154.
  6. جاوری، محسن، منتظر ظهوری، مجید، و حسین‌زاده، جواد (1396)، صیانت و سامان‌دهی عرصه و حریم منظری تپه‌های باستانی سیلک، دوفصلنامۀ علمی کاشان‌شناسی، دورۀ 10، شمارۀ 2: 3ـ32.
  7. حمه‌جانی، یوسف، بایزیدی، قادر، و سحابی، جلیل (1397)، «نشانه‌شناسی مراسم آیینی پیرِ شالیار در منظر فرهنگی هورامان»، باغ نظر، دورۀ 15، شمارۀ 67: 17ـ30.
  8. دانایی‌نیا، احمد، و ایل‌بیگی‌پور، فرانک (1396)، «ویژگی‌های منظر فرهنگی عشایر بختیاری و تأثیر آن در ساختار معماری کوچ‌نشینی»، باغ نظر، دورۀ 14، شمارۀ 57: 57ـ۶۳.
  9. ریاحی‌نیا، نصرت، عظیمی، علی، و لطیفی، معصومه (1398)، «نظریۀ اصالت "اندروز" و "باگی" و نقش کتابخانۀ عمومی در حفظ و پاسداشت مناظر فرهنگی بومی ایران»، تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی (پیام کتابخانه)، دورۀ 25، شمارۀ 3: 405ـ429.
  10. شفیعی، پریچهر، و جیحانی، حمیدرضا (1397)، «ارزیابی تغییر ساختار فضایی محدودۀ شهری محتشم کاشان»، دوفصلنامۀ علمی کاشان‌شناسی، دورۀ 11، شمارۀ 2: 31ـ48.
  11. فریدون‌زاده، حسن، کشاورز، گلناز، و یاری، فهیمه (1398)، «زیبایی‌شناسی منظر فرهنگی شهر در مختصات جغرافیا و قومیت؛ نمونۀ موردی: قوم بلوچ»، برنامه‌ریزی و توسعۀ کالبدی، دورۀ 4، شمارۀ 2: 67ـ78.
  12. قرایی، فریبا، و عینعلی، عطیه (1398)، «نقش ادراک محیطی در فهم و طراحی منظر فرهنگی فضاهای ورودی شهرها؛ مورد مطالعاتی: ورودی غربی گرگان»، معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، دورۀ 12، شمارۀ 27: 145ـ154.
  13. کوکبی، لیلا، اکرمی، غلامرضا، بدری، سید علی، و رضوانی، محمدرضا (1393)، مروری بر تغییر شکل منظر فرهنگی از دیدگاه اکولوژی، اقتصادی‌اجتماعی؛ مطالعۀ منظرهای شهری ـ روستایی اتحادیۀ اروپا، مسکن و محیط روستا، دورۀ 33، شمارۀ 147: 31ـ50.
  14. مخلص، فرنوش، فرزین، احمدعلی، و جوادی، فرنوش (1392)، «مزار پیرمراد، منظر فرهنگی ـ آیینی شهرستان بانه»، باغ نظر، سال دهم، شمارۀ 24: 27ـ38.
  15. منصوری، سید امیر، و حبیبی، امین (1389)، «تبیین و ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر بر ارتقای نقش منظر در پایداری محیط؛ بررسی موردی رودخانۀ خشک شیراز»، باغ نظر، دورۀ 7، شمارۀ 15: 63ـ78.
  16. محمدپور، احمد (1392)، روش تحقیق کیفی ضد روش (منطق و طرح در روش‌شناسی کیفی)، تهران: جامعه‌شناسان.
  17. ‏Ademovic N. (2020), Cities and Cultural Landscapes, in book: Cities and Cultural Landscapes (p. 76-97), Cambridge Scholars Publishing.
  18. Aktürk, G., & Dastgerdi, A. S. (2021), "Cultural Landscapes under the Threat of Climate Change: A Systematic Study of Barriers to Resilience", Sustainability, 13 (17): 9974.‏
  19. Alexandra, J. (2022), "Designer Ecosystems for the Anthropocene—Deliberately Creating Novel Ecosystems in Cultural Landscapes", Sustainability, 14 (7): 39-52.‏
  20. Birnbaum, C. A. (1994), "Protecting cultural landscapes: Planning, treatment and management of historic landscapes", Preservation briefs (USA).‏
  21. Cardoso, P., Barton, P. S., Birkhofer, K., Chichorro, F., Deacon, C., Fartmann, T., ... & Samways, M. J. (2020), "Scientists' warning to humanity on insect extinctions", Biological conservation, 242, 108426.‏
  22. Colaizzi, P. F. (1978). Psychological research as the phenomenologist views it. In R. S. Valle & M. King (Eds.), Existential-phenomenological alternatives for psychology(pp. 48–71). New York: Oxford University Press.
  23. Cosgrove, D. (2006), "Modernity, community and the landscape idea", Journal of material culture, 11 (1-2): 49-66.
  24. Davis, D. S., Seeber, K. E., & Sanger, M. C. (2021), "Addressing the problem of disappearing cultural landscapes in archaeological research using multi-scalar survey", The Journal of Island and Coastal Archaeology, 16 (2-4): 524-540.‏
  25. Evans, G. L. (2013), "Cultural planning and sustainable development", In G. Young and D. Stevenson (Eds.), Handbook of planning and culture (p. 223–228). London: Ashgate
  26. Fidler, R. Y., Ahmadia, G. N., Amkieltiela, Awaludinnoer, Cox, C., Estradivari, ... & Harborne, A. R. (2022), "Participation, not penalties: Community involvement and equitable governance contribute to more effective multiuse protected areas", Science Advances, 8 (18): eabl8929.‏
  27. Folke, C., Biggs, R., Norström, A. V., Reyers, B., & Rockström, J. (2016), "Social-ecological resilience and biosphere-based sustainability science", Ecology and Society, 21 (3).‏
  28. Fowler, P. (2002), "World heritage cultural landscapes, 1992–2002: A review and prospect", Cultural landscapes: The challenges of conservation, 16.‏
  29. Hanachi, P., & Eshrati, P. (2012), "Investigating the Main Challenges of Cultural Landscape Concept by Focusing on Analysis of Eighteen-Year Experience of this Concept in UNESCO World Heritage Center", Journal of Architecture and Urban Planning, 4 (7): 147-163.
  30. Haraway, D. (2008), When Species Meet (Minnesota, University of Minnesota Press).‏
  31. Harrison, R. (2015), "Beyond “natural” and “cultural” heritage: Toward an ontological politics of heritage in the age of Anthropocene", Heritage & society, 8 (1): 24-42.‏
  32. Harvey, D. and Wilkinson, T. J. (2019), ‘Landscape and Heritage: Emerging landscapes of
    heritage’, in Howard, P., Thompson, I., Waterton, E., and Atha, M. (eds), The Routledge
    Companion to Landscape Studies    . 2nd ed. Abingdon: Routledge, p. 176-191.
  33. Hawkes, J. (2001), The fourth pillar of sustainability: Culture’s essential role in public planning. Melbourne: Common Ground.
  34. Herzog, S. (2018), "Return of grey wolf (Canis lupus) to Central Europe: challenges and recommendations for future management in cultural landscapes", Annals of Forest Research, 61 (2): 203-209.‏
  35. Kilper, H., & Gailing, L. (2019), "Cultural Landscapes", The Wiley Blackwell Encyclopedia of Urban and Regional Studies, 1-4.‏
  36. Landis, D. A. (2017), "Designing agricultural landscapes for biodiversity-based ecosystem services", Basic and Applied Ecology, 18: 1-12.‏
  37. Liben, L. (2006), "Education for spatial thinking", In W. Damon, R. M. Lerner, A. Renninger, and I. E. Sigel (Eds.), Handbook of child psychology, Vol. 4: Child psychology in practice, 6th ed. (p. 197-247). Hoboken, NJ: Wiley.
  38. Martínez, J., Vega-Garcia, C., & Chuvieco, E. (2009), "Human-caused wildfire risk rating for prevention planning in Spain", Journal of environmental management, 90 (2): 1241-1252.‏
  39. Monteleone, K., Thompson, A. E., & Prufer, K. M. (2021), "Virtual cultural landscapes: Geospatial visualizations of past environments", Archaeological Prospection, 28 (3): 379-401.‏
  40. Morse, J. M. (2005), "What is qualitative research?", Qualitative Health Research, Thousand Oaks: Sep.15, 7.
  41. Palang, H., Helmfrid, S., Antrop, M., & Alumäe, H. (2005), "Rural landscapes: past processes and future strategies", Landscape and urban planning, 70 (1-2): 3-8.‏
  42. Pickles, J. (2004), A history of spaces: Cartographic reason, mapping, and the geocoded world, London/New York: Routledge.
  43. Robinson, E. B. (2017), Cultural landscapes and traditional cultural properties: a study in designation and protection(Doctoral dissertation, Rutgers University-Graduate School-New Brunswick).‏
  44. Santos, B. de Sousa. (2007), "Beyond abyssal thinking: From global lines to ecologies of knowledges", Eurozine (June 29). Retrieved from http://www.eurozine.com/ articles/2007-06-29-santos-en.html.
  45. Sauer, C. O. (1965), The Morphology of Landscape. University of California Publications in Geography, No. 22.‏
  46. Selman, P. (2004), "Community participation in the planning and management of cultural landscapes", Journal of environmental planning and management, 47 (3): 365-392.‏
  47. Stewart, S. (2007). Cultural mapping toolkit. Creative City Network of Canada.‏
  48. Tan, J. (2021), "The characterization and management of the peri-urban landscape: evidence from Wuhan, China", In ISUF 2020 Virtual Conference Proceedings(Vol. 1).‏
  49. Taylor, K., & Lennon, J. (2012), "Landscape and meaning: Context for a global discourse on cultural landscape values", Managing cultural landscapes, 39-62.‏
  50. Toma, T. S. P., & Buisson, E. (2022), "Taking cultural landscapes into account: Implications for scaling up ecological restoration", Land Use Policy, 120: 106-233.‏
  51. Tost, M., Ammerer, G., Kot-Niewiadomska, A., & Gugerell, K. (2021), "Mining and Europe’s World Heritage Cultural Landscapes", Resources, 10 (2): 18.‏
  52. UNESCO (2022), The Criteria for Selection, Accessed 03/01/22, http://whc.unesco.org/en/criteria/
  53. Vasan, S. (2018), "Consuming the tiger: Experiencing neoliberal nature", Conservation and Society, 16 (4): 481-492.‏
  54. Weber, M. (2022), "Private international law and cultural property and art disputes", In Research Handbook on Intellectual Property and Cultural Heritage(pp. 517-543). Edward Elgar Publishing.‏
  55. Wu, S. R., Fan, P., & Chen, J. (2016), "Incorporating culture into sustainable development: A cultural sustainability index framework for green buildings", Sustainable Development, 24 (1): 64-76.‏

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار