بررسی ارتباط زبانی در الأربعین علوی بروجردی بر اساس نظریۀ یاکوبسن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

2 دانشیار، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

زبان‌شناسی پراگ تحت‌تأثیر اندیشه‌های یاکوبسن، نظریۀ ارتباط میان زبان عادی و زبان ادبی را ارائه کرد و نقش شعری زبان را از نقش ارتباطی آن متمایز ساخت. پیروان این مکتب بر این باور بودند که زبان عادی، تنها متوجه مدلول است، اما نقش شعری زبان به‌سوی نشانه‌ و دال و اهمیت خاص آن گرایش دارد. نگارندگان در این تحقیق بر آن‌اند که با در پیش گرفتن روش توصیفی‌تحلیلی و با توجه به رهیافت یاکوبسن، به بررسی ارتباط زبانی شعر محمد بن ابراهیم الموسوی معروف به علوی بروجردی (1272ـ1362ق) از فقیهان و شاعران قرن چهاردهم بپردازند. دستاورد تحقیق بیانگر آن است که این شاعر دل‌سوخته، اندیشه و احساسات خاص خود را صادقانه بیان می‌کند. ضمیر مستتر در افعال امری این سروده متوجه مخاطب خاصی نیست، بلکه این ضمیر به‌منظور ترغیب و طلب همنوایی متوجه هر شخصی است که این سروده را بخواند. شاعر برای انتقال پیام خویش از عناصری کمک می‌گیرد که می‌توان آن را با حواس ظاهری و باطنی دریافت. وی با این شیوه توانسته است میان جهان بیرون و جهان درون مخاطب (گیرنده) پیوند ناگسستنی برقرار نماید. ازآنجاکه در نقش ادبی تأکید برخود پیام است، علوی بروجردی از این طریق توانسته است زبان پیام را از طریق زبان معیار برجسته نماید. وی با کاربست توازی نحوی ـ که از جمله تکرارهای پنهان است و در مرکز خلاقیت هنری شاعر قرار دارد ـ انسجام سرودۀ خویش را دوچندان نموده و سطح موسیقایی آن را به اوج رسانده است. هدف او از به‌کارگیری آرایه‌های ادبی نظیر تضاد و هم‌پاغازی اقناع مخاطب و لذت‌بخشی به مخاطب است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Connective Language in “Al-arba’in” by Alavi Broujerdi: A Jacobsenian Perspective

نویسندگان [English]

  • Mohammad Montazemi 1
  • Rohollah Sayadi Nezhad 2
  • Maryam Jalaee Paykani 2
1 PhD Student, Department of Arabic Language and Literature, University of Kashan, kashan, Iran
2 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of Kashan, kashan, Iran
چکیده [English]

Prague linguistics has presented the theory of connection between normal and literal languages based on Jacobsen theories and distinguished the poetic role of language from its connective role. Followers of this school believed that the connective role of language included those of normal, routine, automatic, and normative. In this way, language acted just as a referent; however, the poetic role of language tends towards signs, symbols, and their significance. Writers of this research try to study the connective language of poems by Mohammad Ibne Ibrahim Al-Mousavi, known as Alavi Broujerdi (1272- 1362); he is one of the poets of fourteen centuries. This study has used an analytic- descriptive method. The findings showed that this poet explained his thoughts and senses truthfully and his emotions were displayed so much in his poems. A hidden pronoun in imperative verbs in this poem has no special address, but it can be used to address anyone reading this poem. The poet has used elements perceived by external and inward senses to help him transfer his message; this method can make an inseparable connection between the inside and the outside of global readers. By focusing on the literary role, Alavi Boroujerdi has actually neglected the connection between the linguistic and literary aspects and since the emphasis on the literary role is on the message, by using these literary works he wants to convince and delight the addresser.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-arba’in poem- Alavi Broujerdi
  • elegy
  • Jacobsen
  • connective theory
  1. آقابابایی، سمیه (1400)، «بررسی ویژگی‌های سبکی اخوان ثالث در مجموعه آخر شاهنامه با تکیه بر نظریۀ قطب‌های استعاری و مجازی یاکوبسن»، پژوهش‌های ادبی، شمارۀ 73: 9ـ30.
  2. آهی، محمد، و فیضی، نجمه (1392)، «نقش‌های شش‌گانۀ زبانی در ادبیات تعلیمی با تکیه بر یکی از قصاید سنایی»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، شمارۀ 20: 187ـ۲۱۹.
  3. ایگلتون، تری (1380)، پیش‌درآمدی به نظریۀ ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
  4. بدیده، یوسف (2014)، جمالیة التوازی فی شعر نزار قبانی، رساله الدکتوراه، جامعة الحاج لخضر- باتنه.
  5. بومزبر، طاهر (2007)، تواصل اللسانی، و الشعریة مقاربة، تحلیلیة لنظریة رومان جاکوبسن، الطبعة الاولی، الجزائر: دار العربیة للعلوم.
  6. حسانی، احمد (2007)، مباحث فی اللسانیات، ط 2، دبی: نسخة الکترونیه.
  7. الحولی، فیصل حسان (2011)، التکرار فی الدراسات النقدیة بین الاصالة و المعاصرة، رساله ماجستیر، جامعة موته.
  8. سلدن، رامان (1372)، راهنمای نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ عباس فجر، تهران: طرح نو.
  9. سجودی، فرزان (1377)، «شعرشناسی مکتب پراگ»، فصلنامۀ زبان و ادب، دورۀ 2، شمارۀ 5ـ6: 107ـ116.
  10. شایگان‌فر، حمیدرضا (1390)، نقد ادبی معرفی مکاتب نقد، چ۴، تهران: انتشارات دستان.
  11. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1372)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: نشر آگاه.
  12. ـــــــــــ (1384)، موسیقی شعر، تهران: نشر آگاه.
  13. صحیحی، علیرضا (1394)، عربی‌سرایان کاشان، کاشان، نشر مرسل.
  14. صفوی، کوروش (1380)، از زبان‌شناسی به ادبیات، چ۱، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی، انتشارات سورۀ مهر.
  15. صیادی‌نژاد، روح‌الله و همکاران (1400)، «بررسی انسجام آوایی الفراق؛ سرودۀ متنبی»، پژوهشنامه ادب غنایی، سال نوزدهم، شمارۀ 36: 157ـ176.
  16. صیادی‌نژاد، روح‌الله (2020م)، دراسة الوظیفة الانفعالیة و الافهامیة و المرجعیة فی القصیدة المدحیظ للکفعمی فی ضوء نظریة النقدیة ــ اللسانیة لجاکوبسون، مجلة تراث کربلاء السنة السابعة، المجلد السابع، العددان الثالث و الرابع، 1ـ41.
  17. طالبیان، منصوره و همکاران (1398)، «نقش آوا در تصویرسازی (مطالعۀ مورد پژوهانه: سورۀ نازعات)»، پژوهشنامۀ تفسیر و زبان قرآن، سال هفتم، شمارۀ ۲: 191ـ208.
  18. عربشاهی کاشی، الهام، و عباسعلی فراهتی (1399)، «واکاوی شخصیت علمی، اخلاقی و اجتماعی آیت الله العظمی محمد علوی بروجردی »، کاشان‌شناسی، دورۀ 13، شمارۀ 2: 65ـ90.
  19. علوی بروجردی، محمد، بی. تا، المنظومة الموسوعة بالأربعین.
  20. علوی‌مقدم، مهیار (1377)، نظریه‌های نقد ادبی معاصر؛ صورت‌گرایی و ساختارگرایی، چ۱، تهران: انتشارات سمت.
  21. غازی، یوسف (1985م)، مدخل الی الالسنیة، دمشق: منشورات العالم، العربی الجامعیه.
  22. گرجی، یحیی، و نورالدین اقدم، یحیی (1396)، «بررسی و تحلیل قصیدۀ ایوان مدائن بر اساس نظریۀ ارتباطی یاکوبسن»، دوفصلنامۀ بلاغت کاربری و نقد، دورۀ 2، شمارۀ 1: ۱۰۹ـ۱۲۶.
  23. گودرزی، بشری (1397)، بررسی توازی در سروده‌های فدوی طوقان، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه کاشان، استاد راهنما: روح‌الله صیادی‌نژاد.
  24. گیرو، پیر (1380)، نشانه‌شناسی، ترجمۀ محمد نبوی، تهران: آگاه.
  25. المسدی، عبدالسلام (1977م)، الاسلوبیة و الاسلوب، لیبیا- تونس: دار العربیة للکتاب.
  26. ناتل خانلری، پرویز (1345)، وزن شعر فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  27. نبی‌لو، علیرضا (1387)، «بررسی دیدگاه‌های زبانی و ادبی سنایی (در چهارچوب نظریۀ یاکوبسن)»، پژوهش‌های ادبی، شمارۀ 22: 155ـ177.
  28. هاشمی، سید احمد ( بی‌تا)، جواهر البلاغة فی المعانی والبیان و البدیع، تحقیق: حسن حمد، بیروت: دارالجیل.
  29. یاکوبسن، رومان (1380)، زبان‌شناسی و شعرشناسی، ترجمۀ کوروش صفوی، تهران: هرمس.
  30. ـــــــــ (1988م)، القضایا الشعریه، ترجمۀ محمد ولی و مبارک حنون، المغرب: دار توبقال.
  31. ـــــــــ (1993م)، النظریة الالسنیة، ترجمۀ فاطمه الطبال، بیروت: المؤسسة الجامعیة للدراسات و النشر و التوزیع.